Tarih kaynakları ilebaşta şerefname olmak üzere diğer bütün argumanlarda yapılan araştırmalarda Dilxeranlılar  Sılemani yani Silvan (Meyafarqin) yöresinde yaşayan ve  Mervanilerin egemenliği altında yaşayan bir aşiret olarak karşımıza çıkmaktadır. Sılemani sözcüğü soylarının Mervanoğulları Sultanlarından Süleyman Bin Abdulmelik’ e dayandırılmasında gelmektedir. Bu topluluk sekiz esas guruptan meydana gelmekteydi. Bu aşiretler Banuki, Hevédi, Dılxéran, Bociyan Zilan ,Besyan,Zıkziyan ve Brazan aşiretlerinden müteşekkildi. Farqin ve Diyarbakırın  Şengalden gelen kadim sahiplerinden Bekiranlılarda tarih boyunca hem dılxeranlılara hemde Şemskanlılara hep yakın durmuşlar veilişkileri hep devam etmiştir. Şafii mezhebine bağlı olmasına rağmen bir kısmı sonradan Yezidiliği tercih etmişlerdi. (1)  Bunun nedeni de  Bu kavimlerinbazılarının ilk dinlerinin  Zerdüştlük olmasıydı. Bilindiği gibi Yezidilik Zerdüştlüğün devamı olarak kabu ledilmektedir.  

Abbasilerin  Mısır ve Şamda mervanileri dağıtmasından sonra  bu aşiretler , en güçlüleri  Banukiler olmak üzere tekrar   Mervanın etrafında toplanarak  güçlerini birleştirip yeniden yapılandılar.

Söz konusu  aşiretler  tekrardan uzun süre bir arada yaşamaya başladırlar, ancak Fars savaşlarının başlaması ile  Hükümdarlar fırsat bilip halka zulm etmeye  ve ağır vergiler koymaya başladılar. Bu durum Yavuz Sultan Selimin Çaldıran savaşını kazanarak bütünbeylik mirlik ve diğer kürt  aşiretlerin Osmanlıya bağlamasına kadar devam etti.

Safevilerin Osmanlıya yenilmesinden sonra Şiilerin Ağrı, van, Erzurum Kars ve Muş gibi illerdençekilmesi ile boşalan tarım ve ticaret alanları cazip hale geldi. Ve 1520 li yıllarda  Şehsuvar adlı bir Besiyanlı Beyinin çabaları ile  Banuki, Hevédi,Dılxéran, Bociyan Zilan ,Besyan,Zıkziyan ve Brazan aşiretlerin bir kısmı  göç ederek ağırlıklı olarak Doğubeyazıt olmaküzere  göç ettiler. Dılxeranlılar sonrasında Erivan, elegez cıvarı, Ağırlıklı olarak Kars, Digor, Muş , Ağrı Erzurum ve diğer bir çok il ve ilçelere dağıldılar.

Şemskianlılara gelince,Dılxeranlılar ile akrabalık bağları olduğu kesindir. Ancak Ne zaman venerede ayrıldıkları hakkında net birbilgi olmamasına rağmen bazı rivayetlere göre üç kardeş arasındaki bir kız meselesi yüzünden daha İranın Xoy veya Irakiçlerinde iken ayrıldıkları anlatılmaktadır.

Bazı kaynaklar  Dılxeranlıların  Mervanilerin Diyarbakırı  başkent olarak ilan etmeleri ile Silvan(Meyafarqine geldiklerini, Şemsikanlıların ise 1330 yıllarda Moğol istilasından kaçarak  Ömeriye Ceziresi,Hasankeyf , Hakkari ve  Mardin beyliklerine sığındıkları  ve Botan  Mirlerinin Begler kolunu teşkilettiklerini  rivayet etmektedir.Bilindiği gibi Botan mirliği Şéxé Mireka , Miré azizan ve Miri beg’a olarak üç bölümden oluşmaktadır. Şemsikanlıların Doğu Beyazıta gelmelerive  Zorava (Somkaya) köyünü inşa etmeleriise 1650 ile 1670 yılları arasında  BotanMirini (2) öldürdüklerinden baskılara dayanamadıkları için kaçtıklarını  ve yerleştikleri yerdeki Beyleri Mele Şemseddinin Himayesinde yeni bir oluşuma gidilerek Şemsikan ismini aldıklarını  kabul edilmektedir.

Özellikle Digorun Naxşıvan Merweng , qasove  qazmin köylerindeki dilxeranlılar ile Şemsikanlıların çokyakın ilişki ve dostluklar içinde olmaları dikkat çekicidir.

Yorumlar