1930’larda İran Şahı Rızanın siyaseti göçebe yaşayan kürt aşiretlerini İranlılaştırılarak yerleşik hayata  zorla  geçirilmesine dayanıyordu. Ayrıca muhtemel isyanlarda güçlerinin kolayca kırılması için hızla silahsızlaştırma politikası güdüyordu, ancak Kürt aşiretleri başta celaliler olmak üzere Şahın bu siyasetini  şiddetle reddediyorlardı. Şahın siyasetinde ısrarcı olması yer yer kürt isyanlarının patlak vermesine  neden olmuştu. Şahın esas endişesi,  Celalilerin ayaklanması idi. Bu korkusuna binaen İran-Türk sınırının her iki yanında yaşayan Celalilere baskı yapmaya başlamıştı. Bu politika Celali aşiretinin doğal bir biçimde oluşmuş olan bir yaşam tarzını ihlal etmeye neden olunca, yavaş yavaş Celalilerin isyan ve  ulusal duyguları kabarmaya başladı. Bu durumun vahim sonuçlara neden olacağını sezen İran devletince, Celali aşiretinin İran Kürdistan’ından İsfahan’a iskan edilişine karar verildi. Ancak İran ve Türkiye sınırında yaşayan Celalilerin de bu sürgüne ilave edilmesi planlandığından, Türk hükümeti ile anlaşılarak ortak karar alınmıştı.

İşte, Rıza Şah yönetiminin Kürtlere ilişkin politikalarına tipik bir örneği olarak gösterilen   Celalilerin yürek burkan dramatik  hikayesi böylece başlamış oluyordu.

Genelde Ağrı Dağının doğu yamaçlarında yaşayan Celali aşireti, Türkiye’deki Kürt isyanlarının değişmez iştirakçisiydi. Celalilerin yaşadığı, İran’a ait topraklar, Türk askeri birliklerinin ulaşamadığı yerlerdi. Türk ordu birlikleri ile girdikleri çarpışmalarda yenik düşen Kürt birlikleri geri çekilirken bu yerlere geliyorlardı. Daha sonra buradan, Türk-İran sınırı boyunca giden patikaları izleyerek kendi yerlerine dönüyorlardı. Bu yüzden 1929-1932 Kürt isyanlarından sonra Türk makamları, Ağrı Dağının İran’a bakan yamaçlarının Türkiye’ye verilmesini ve Celalilerin İran’ın içlerine iskan edilmesini, sonunda İranlılarda kabul ettirmişlerdi. 1936 yılında Celaliler, Kazvin ve İsfahan’a dağıldılar. Bu iskan sonucu Celali aşiretinin %40’ı açlık ve hastalıklardan dolayı, yaşamını yollarda yitirmişlerdi ve beş yıl süreyle yarı aç yarı tok acınacak bir yaşam sürdürdüler. Stalin’in Rusyada Kafkas Kürtlerine uyguladığı sürgün ve  kıyımlar , şahın uyguladığı bu zorunlu iskan ve sürgünlerin yanında çok masum kalıyordu. Ancak 1941 yılında Rıza Şah’ın tahttan indirilmesinden sonra Celali aşiretine dönüş izni verildi. Ne var ki, Celaliler eski yerlerinde, kendilerinden müsadere yoluyla alınmış topraklarının yeni sahipleri ve sakinleri ile karşılaştılar.

Bütün lider ve ileri gelenleri hapishanelere kapatılmış olduğundan, ipler olanca imkânlarıyla zaman içinde adım adım İranlı memurların eline geçmişti. Kürtçe konuşmak şöyle kalsın, ulusal kıyafetlerle dolaşmak bile, yurtseverlik karşıtı duyguların tezahürü gibi değerlendiriliyordu. Celali Kürtleri “gereği gibi kültür geleneğinden yoksun bırakılan İranlılar” olarak ilan edilmişlerdi.

Tarihin sayfalarına geçen  kara lekelerden biri olan Celalilerin bu dramının etkilerini hala gideremeyen aileler vardır. Ancak Selahaddin-i  Eyyubinin süvari birliklerini oluşturan tarihin bu kahraman aşireti  inanç ve azimleri sayesinde bu yaralarını sarmış ve başları dik vaziyette ayakta durmasını bilmişlerdir.

www.semskiasireti.com

web sitemiz kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, kopyalanamaz.