![]()
Alaattin ELEGEZ
alaaddin@semskiasireti.com
ERİVANDAN GÖÇ EDEN ŞEMSKANLILAR İLE DİĞER AŞİRETLERİN 16, VE 20, YÜZYILLARDAKİ TOPRAK TALEPLERİ
10/11/2012
..
Bilindiği üzere şemskanlıların bir kısmı Cizre ,bir kısmı Doğubeyazıt ve Diyadine bir kısmıda kimilerine gore Doğubeyazıttan kimilerine görede İran’ın Sowucbulax(Mahabad) Bane,Saqız ve Khoy(Xoy) kentinden Erivana bağlı Tezekend(aparan) ve bu gün Azerbaycan topraklarında kalan talin bölgesine göç etmişlerdi. Şemskanlıların yanında Brukanlı,Beski, Mehemdi, Dılxeri,Herki, ,Milli,Reşi,, Hasenanlı, Cemaldini, Bazı Pazuki aileleri ve Pişderi aşiretinden kürtler de buralarda yaşarladı. Elegez yöresinde ise Müslüman kürtlerin yanında Yezidi Zoqori müslüman Sipkanlı ve Mendeki mensupları yaşamaktaydı. ![]() ELEGEZ YAYLASINDA BİR ÇADIR(1893 T.F.Aristova) Yari göçebe halinde yaşayan bu aşiretlerin Temel konut tipleri
Kon,Çadır ve Reşmal dedikleri
taşınabilir seyyar konutlardı. M. Wagner’in izlenimlerinden aktardıklarına gore, Bu yörede
yaylayan Kürtler çadırlarını genellikle dere ve ırmak kenarına kurarlar,
onlar çadırı şehrin lüks dairesine tercih ederler. Güzel havalarda yemekler bu
çadırların dışında Sépé(Üç ayak) dedikleri saç üzerinde veya üç adet taşın
üzerine demir şişler koyarak toprak veya
bakır tencerelerde pişirirler Çadırın
biçimi veya büyüklüğü çadır sahibinin maddi durumuna veya fert sayısına gore değişirdi. Çok nadir çadırlarda gece gaz çırası
bulunurdu. Çadırların önünde Hawşi dedikleri etrafı çit veya taşla çevrili
büyük avullarda hayvanlarını dinlendirirlerdi. ![]() TEZEKEND 'DE BİR KÖY EVİ(1893 T.F.Aristova) Şemskanlılar ile Beski ve Brukanlılar yarı göçebe halinde yazın özellikle Elegez yaylası civarında hayvancılık yaparlardı Bölgenin dağlık ve orman kaplı olması münasebeti ile küçük baş hayvan olarak keçi bakmayı tercih ederlerdi. Ayrıca Keçi kılından daha kaliteli çadır ve kilim dokunurdu. kış aylarında ise kerpiç veya taştan inşa edilen konutlarının bulunduğu, Talin’e bağlı Keşebeg, Topa pire, Qazmin, Erivana bağlı Aparan (Tazokend veya Tezekend) Erivana bağlı Şarur-Daralagöz,Başnoreşan,Sürmeli, Alexandorpol’da yaşıyorlardı.
![]() Talin'de bir köy manzarası (1893 T.F.Aristova) Bu bölgede yaşayan Şemskanlılar ile diğer kürt aşiretlerinin maddi kültürü’ne ışık tutan araştırmaları yapan Teodora Feodoforna Aristova isimli Rus araştırmacı, bu dönemde yaşayanların kültür ve yaşam biçimleri üzerine çok değerli araştırmalar yapmıştır. Özellikle 19. Yüzyılın ortalarından (1850. Yılının başından itibaren) İran ve Türk topraklarından buraya göç etmiş olan göçer ve yarı göçer kürt topluluklarının Leningrad ve Tiflis devlet arşivlerinde toprak ve iskan isteklerine havi araştırmalarında Söz konusu aşiretlerin bir çok dilekçe ve sözlü talepleri olduğunu yazmıştır. Şemskanlı ve diğer kürtler yaşadıkları yerlerdeki iskanların ve yaylaların kendilerine tapulanarak tahsis edilmesi için ilgili devlet kurumlarına dilekçe ile başvuru talepleri olmuştur. Örneğin Yelisavatpoli ili, kazak ilçesi Golovino köyünde yaşayan Kürt Hudo Aci 30 Ekim 1908 tarihli dilekçesinde şunu yazmıştır.” 50 yıla yakın bir zamandan beri biz burayı işletiyoruz, öncesinde babalarımız ve dedelerimiz buraya gelip yerleşmiş ve biz hala burada yaşıyoruz. Biz ne bir vatandaş olarak çocuklarımızı kayd edebiliyoruz ne de meskun bir yerimiz yok” diye şikayetlerini belirtmiştir.(kaynak:TSGİAL, f.396,op.4, ed.hr 772,L.İ)* ![]() Erivan 'da Kürt kadınları(1893 T.F.Aristova) Gerek diğer kürt aşiretleri ve gerekse
Şemskanlılar’ın bu dilekçelerine mukabil, Devlet Toprak Varlıkları Dairesi
verdiği cevabi yazısında şöyle diyordu; Dileçe sdahibinin, kendi
müvekkillerinin iskanına esas olmak üzere; Erivan iline bağlı köy ve
kasabalarda yaşayan halkın kullandığı Mülkiyeti hazineye ait “Ayri-Ayah” yazlık
otlağının bir bölümünün tahsisi yönündeki taleplerine ilişkin karar, imparator Hazretlerinin
Kafkasya vekilinin emirleri uyarınca , dilekçe sahiplerinin sözünü ettikleri
topraklar Novobeyazıt(Doğubeyazıt)
ilçesi içerisinde kaldığından mezkur ilçede toprak tanzim
çalışmaları(Toprak reformu) tamamlandıktan sonra verilecektir. Şeklinde bir cevapla bütün
dilekçe sahiplerinin talepleri baştan savuşturulmuştur. (TSGİAL, f.396,op.4,
ed.hr 772,L.İ)* 1902 yılında Tazokend(Tezekend- o dönemde
Tezekendin tamamında Şemskanlılar yaşamaktaydı)Dalikardeş ve diğer
köylerden 37 kürt hanesinin 1892
yılından beri müteaddit defalar
başvuruda bulundukları yazmaktadır.( TSGİAL, f.396,op.4, ed.hr 1217,L.İ)* 1897 yılında açıklanan bir belgeye göre arazi tahsisi sadece dilekçe verenlere yapılmış olup talepte bulunmayan hiç kimseye toprak verilmemiştir. Erivan ve Tiflisteki kürtler 1886,1893,1897,1902 ve 1908 yılları arasında ve müteakkip yıllarda yapılan müracaatler yine sonuçsuz kalmıştır.Ancak 1902 yılından itibaren bazı kürt aileleri müracaatler üzerine toprak tahsislerini alacaklarını umarak kendi konutlarını inşa ettikleri Leningrad Devlet arşivlerinde kayıtlıdır. Şemskanlıların yaşadığı Erivan Bölgesinde yaptıkları müracaatler dikkate alınarak 1893 ‘ten sonra Daralagöz(Elegez) Tezekend ve Başnoraşen köylerinden 14 topraksız kürt ailesine “Dat Harman” adı ile maruf kiralık hazine arazisinden kendilerine kiralık olarak tahsis edilmesi için resmi başvuruda bulunduklarını TSGİAL, f.396,op.4, ed.hr 1879 ,L.İ sayılı Leningrad Devlet arşivi Belgesinden anlıyoruz. Böylelikle bir etnografın burada yaşayan Şemskanlılar ile diğer aşiretlerin geleneksel maddi kültürünü araştırırken yukarıda sözü geçen arşiv belgelerinin varlığından haberli olması bir çok bakımdan anlamlıdır. Bir kere Şemskanlıların veya diğer muhatap aşiretlerin tarihsel dağılımlarını ve diğer komşu halklarla olan milliyetler ilişkileri açıklaması açısından da anlamlıdır. İkincisi, aşiret adları ve onların bizi ilgilendiren bölgelerdeki ekonomik ve kültürel uğraş ve etkinliğini açıklaması açısından, üçüncüsü olarak ta ekonomik – kültürel modele bağlı geleneksel maddi kültürünün gelişmesinin tarihi açısından zorunludur. Bu nedenle Leningrad ve Tiflis devlet arşivlerinden şemskanlı ailelerin nüfus kayıtları talebimiz yukarıda verilen gerekçelerden dolayı kayıt altına alınmadığından olumsuz sonuçlanmıştır. Şemskanlılar ile diğer aşiretlerin günlük yaşam,örf-adet ve el sanatları hakkındaki resimli ve belgeli bilgiler toparlanıyor yakında bu sayfaya ilave edilecektir. www.semskiasireti.com
*TSGİAL, f.396,op.4, ed.hr 772,L.İ=Leningrad
Devlet Arşivi |
Yorumlar |
Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
Gezi Olaylarının Arkasındaki Kirli Eller ve 3.Hava Alanı - 22/04/2014 |
Türk bayrağının sopaları ile cam çerçeve indiren gözü dönmüşlere, camilerde öpüşüp bira içen günahkarlara Şimdi sormak lazım, siz kime hizmet ediyorsunuz..?. . |
Selçuklu - Kürt İlişkileri ve Malazgirt Savaşında Kürtlerin Rolü - 01/10/2013 |
Selçuklu - Kürt İlişkileri ve Malazgirt Savaşında Kürtlerin Rolü |
KLASİK KÜRT EDEBİYATINA EMEK VEREN ŞAİR, TARİHÇİ VE YAZARLARI - 01/05/2012 |
KLASİK KÜRT EDEBİYATI NA EMEK VEREN ŞAİR, TARİHÇİ VE YAZARLARI |
TARİHE MAL OLMUŞ ÜNLÜ KÜRT KADINLARI-1 - 14/03/2012 |
TARİHE MAL OLMUŞ ÜNLÜ KÜRT KADINLARI-1 |
SEYİT RIZA VE DERSİM İSYANININ SEBEPLERİ - 21/11/2011 |
SEYİT RIZA VE DERSİM İSYANININ SEBEPLERİ |
AKLINIZDA BULUNSUN - 03/11/2011 |
AKLINIZDA BULUNSUN |
GÜN, BİRLİK , BERABERLİK VE KARDEŞLİK RUHUNA SAHİP ÇIKMANIN GÜNÜDÜR - 20/10/2011 |
GÜN, BİRLİK , BERABERLİK VE KARDEŞLİK RUHUNA SAHİP ÇIKMANIN GÜNÜDÜR |
UFUKTA BİR REFERANDUM DAHA GÖRÜNÜYOR - 04/10/2011 |
UFUKTA BİR REFERANDUM DAHA GÖRÜNÜYOR |
İSLAMCILIK SAİD NURSİ VE KÜRT SORUNU - 17/09/2011 |
İSLAMCILIK SAİD NURSİ VE KÜRT SORUNU |
![]() |