Yezidi Kürtlerinin tarih boyunca  maruz kaldıkları  zulümleri tek tek anlatmakla sayfalar yetmez, ancak, tarihte derin yaralar açan büyük katliamların bazılarını anlatmakla yetineceğiz

1640-1641  Katliamı: Sincar Yezidilerini Mardin civarında bazı köyleri yağmaladıkları için Diyarbakır valisi Ahmet Paşa 70 bin kişilik bir orduyla büyük bir kıyımla Yezidileri tekrar kendi yurtlarına  dönmeye zorlanmıştır. (Bu olayla ilgili olarak Th.Menzel tarafından  zikredilen bilgiye göre: Evliya  Çelebi, bu dönemde  Yezidilerin uğradıkları  saldırıda  sadece  Sincarlı yezidiler kılıçlara ve çok kötü tüfeklere sahip olduklarını seyahatnamesine yazmıştır.)

1647-1648 Emir Mirze Beyin isyanı : Musul valiliğini isteyen Şeyxan Emiri Mirza Bey isteğinin reddedilmesi üzerine baş kaldırmıştır. Van valisi Şemsi Paşa ona karşı bir sefer düzenler ve  zor bir çatışmadan sonra onu tutklayıp idam etmiştir. Bu isyanın bastırlmasında  çok sayıda yezidi öldürülmüştür. (Günümüzda  hala Şey Emir Mirze’nin serüvenleri halk şarkılarında söylenir.)

1715 Hasan Paşa Katliamı: Bağdat valisi Hasan Paşa  Yezidilerin yaptıkları yağmalamaları bahane ederek Sincar yezidilerine saldırmıştır. Yezidiler kaçarak Xatuniye’ye sığınmışlar ve uzun  bir sure karşı koyamamışlardı. Korkunç bir katliamdan sonra Hasan Paşa Sincar Valiliğini bir Arap Aşireti olan Tay’ların başkanına vermiştir.

1752-1753 Süleyman Paşa Katliamı: Süleyman paşa sincar yezidilerine saldırarak, çoluk çocuk demeden büyük bir kısmını kılıçtan geçirmiştir.

1753-1754 Ahmet Paşa Katliamı: Bu tarihler arasında  Ahmet Zap bölgesindeki Yezidilere saldırarak köylerini yerle bir etmiştir.

1767-1768 Emin Paşa katliamı: Musul Valisi Emin Paşa oğlunu Sincarı talan etmek için göndermiştir. Genç adam oaradaki halktan 1000 adet büyük baş hayvan talepe etmiş, fakat Yezidiler sadece 800 tane hayvanı bir araya getirebilmişlerdir. Bununla yetinmeyen  Emin Paşanın oğlu,Yezidilere saldırarak bir çok insanı kılıçtan geçirmiştir.

1770-1771 Şeyxan Emiri  Bedax Bey’in baş kaldırısı kanlı bir şekilde bastırılarak bir çok yezidi öldürülmüştür.

1773-1774 Musul Valisi ufak tefek bahaneler ile Sincarı talan ederek büyük bir kıyım yapmıştır.

1779   Bu kezde Musul  Valisinin kardeşi benzer gerekçelerle Sincarı talan etmiştir.

1785-1786 Musul  Valisi  Abdulbaki Bey Sincara bir sefer  düzenlemiş, ancak bu savaş’ta Yezidilere yenilmiş ve bir kaç adamı ile birlikte öldürülmüştür.

1786-1787  Şeyxan Emiri Çolo Bey, Amediye  Paşası ile kendi ailesinden bir kaç kişiyi karşı karşıya getiren bir çatışmaya müdahale etmiştir. Ancak burada yenilgiye uğramıştır.

1790 Çolo bey Tay Aşiretine yenik düşmüş ve ailesinden bir çok insan öldürülmüştür. Öç almak için düşmanlarına karşı  talan hareketlerini çoğaltmış ve yakaladığı bütün Tay’ları kılıçtan geçirmiştir.

1790-1791 Çolo Bey  Amediyeli İsmail Paşa tarafından katledilmiştir. Yerine kendi adamı olan Xencer Bey getirilmitir.

1791-1792 Tay’lar Sincarı talan etmişlerdir. Şeyxan’da İsmail Bey’in  Xencer Bey ile arası açılmıştır. Bunun üzerine  onu hapse attırarak bütün rütbe ve ünvanlarını  aldırtarak yerine Çolo Bey’in oğlu Hesen Bey’I atamıştır.(Daha sonar Hesen Bey Amediye Prensi tarafından  öldürülmüştür.)

1792-1793 Musul Valisi Muhammed Paşa Sincarı talan ederek 8 köyü yerle bir etmiştir.

1793-1794 Aynı Vali  Mihirkanlara (Sincar) karşı bir sefer düzenlemiştir. Ancak tuzağa düşürülerek yenilgiye uğratılmıştır.

1794-1795  Bağdat’tan Süleyman paşa tarafından gönderilen bir müfreze 60 kadın ile 1000 büyük baş hayvan kaçırılarak Sincarı talan etmiştir. Bu katliamda yine bir çok Yezidi öldürülmüştür.

1799-1800 Bedevi Ubeyd’lerin , Hamdanilerim ve Tay’ların yardımı ile Bağdat’lı Abdelaziz Bey Şeyxan’nı kırıp geçirerek 25 köyü adeta haritadan silmiştir. Bununla beraber çok sayıda Yezidi öldürülmüştür.

1802-1803: Musullu Ali Paşa Sincar Yezidilerine boyun eğdirmeye karar vermiştir. Dağın kuzey yamacına adamları ile kamp kurmuş ve güney tarafına da Bedevileri yerleştirmiştir. Çatışmalar bir kaç ay sürmüştür. Köyler yerle bir edilmiş ve  bütün ağaçlar kesilmiştir.  Sonunda yezidiler düşmanlarının koşullarını Kabul etmek zorunda kalmışlar ve köylerini ovada inşa edeceklerine söz vermişler. (Tabiki bu sözler hiçbir zaman tutulmamıştır. Zira Yezidiler kendilerini en iyi dağlık ve sarp bölgelerde savunmuş ve  oralarda yaşamışlardır)

1809-1810 Bağdat  Valisi Katil Süleyman  Sincarı talan etmiş, balad Sincar, Mihirkan ve kuzey köylerini yağmalamıştır. Ve burada Süleyman paşa haince bir çok yezidiyi katletmiştir.

19. yüz yıldan itibaren Avrupalı seyyahların  Botan ve Şeyxan biölelerindeki seyir defterlerinde Yezidilere karşı yapılan katliamlar şöyle anlatılmaktadır.;

1832 yılında Yezidi tarihinin en  kanlı olaylarından biri vuk’u bulmuştur. Botan Emiri Bedirxan bey Şeyxan’ı istila etmişti. Yezidiler güçlü bir şekilde karşı koymalarına rağmen yerle bir edilmişlerdi. Prensleri Eli bey tutuklanmış, Rewanduz’a götürülmüş ve orada ölüm cezasına çarptırılmıştır.

O andan sonra Katliamlar ve yağmalamalar başlanmış, en azından hayatlarını kurtarmak için Şeyxan halkı Sincara ulaşmaya çalışmıştı. Fakat  Musul kapılarına vardıklarında  Dicle Nehrinin sularının yükselmesinden dolayı durmak zorunda kalmışlardı. Bazıları yüzerek diğer kıyıyya geçmeyi başarırken geriye kalanlar peşlerinden gelen Bedirxan Beyin adamları tarafından çoluk çocuk demeden bağazlanmışlardır. (Bkz. Oppenheim, Von  Mittelmeer zum Persischen Golf. Böl.XVIII ve  Liyard, Nineveh and its remains.Cilt:1 sayfa 266-267)

1838 yılında Diyarbakır Valisi Hafız paşa tekrar  Sincara saldırmıştır. Bir kaç yıl sonar 1846 yılında Gezgin Mr. Layard, Cebel’e karşı Musul  Valisi Tayyar paşanın düzenlediği bir sefere bizzat şahit olmuştur. Paşanın niyeti Mihirkan halkını endişelendirmişti. Bir kaç kez Yezidilere elçi göndererek endişelenmemelrini söylediyse de halk buna inanmadı. Bu duruma öfkelenen Tayyar paşa Köyleri küle çevirmiştir. Dağın mağaralarına sığınan Yezidiler, Tayyar Paşanın bir çok  askerini öldürerek, bir kaç gün çatışmalara dayanabilmişlerdi. Ve bir gece fırsatını bularak oradan kaçmayı başarmışlardı.

1892 yılında Yezidiler yeni bir zulme  karşı koymak zorunda kalmışlardı. Bu yıl geciken vergilerin  toplanması için General Ömer Vehbi Bey görevlendirilmiş ve yezidileri Kur’an dinine davet etmesi için  çalışma yapması istenmişti.  Bu teklifin Yezidiler tarafından reddedilmesi üzerine  Ömer Vehbi Bey Sincar ve Şeyxan’I istila ederek son kişisine kadar halkı yok etmeye karar vermişti. Anlatılanlara gore  bu katliamda  çoluk çocuk bir çok insanı katledilmiştir. Yaklaşık  15 bin yezidi katliamdam kurtulmak için dinlerini değiştirmişlerdir. General bununla yetinmeyip  Şeyh Adini mezarını tahrip edip sancaklarını Musul’a götürmüştür. Bab-I Ali bu duruma çok üzülmüş ve Ömer Vehbi beyi 1893 yılında İstanbula çağırmıştır.  Ömer Vehbi Beyin yerine  atanan Nuri Paşa  yezidilere karşı  çok büyük bir teveccüh göstermiştir.(Bu kısım aktaran  Menzel Türkçeden çevrilen Yezidilerle ilgili bir araştırmanın yazarıdır.)

Aslında bu anlattıklarımız sadece yaşananlardan bir kaç paragraf alınmıştır. Yezidi katliamlarının Moğol ve  iranlıların  boyutunu başka bir yazıda anlatacağız. Tarih boyunca Yezidi  Kürtler , inançları uğruna maruz kaldıkları sürgün katliam ve baskılara rağmen  ayakta kalmayı başarabilmişlerdir.

 kaynak:kısmen Roger lescot(yezidler)