Xalecan,Xelecan Aşireti

Xelacan,Xalecan  Aşireti

Bazı kaynaklar Xalecanları, Muş ve Ağrı bölgesinin önemli aşiretlerinden Hasenan aşiretinin bir kolu olduğu ve aralarındaki kan davası nedeni ile buradan ayrılarak Mardin ve  Kızıltepe mıntıkasına geldiğini  rivayet eder. Halen Muş’un Bulanık İlçesinin Kareci köyünde yaşayanları vardır.Xalecan ile Kareci isimleri arasında benzerlik kuranlarda vardır. Xaleciler bölgeye ilk geldiklerinde göçebe (Koçer) olarak Yezidi dinai Aşiretinin topraklarına yerleştiler.DSaha sonra Dinaileri bölgenin batısına sürdüler. Söylentilere göre  Hasan,Temır, Amer ve Hacı Derbas’ın kardeşleri oldukları ileri sürülmektedir. Ancak bu bilgilerin doğruluğu tartışmalıdır.

Başka bir  bilgiye göre de Xalecan aşireti ile Kikan aşiretinin yüz yıllar öncesinde tek aşiret oldukları yönündedir. Zaman içinde birbirilerinden ayrıldıkları rivayet edilir. Kızıltepenin batısındaki Zirgan Çayı bu iki aşiretin sınırını çizer.

Hem Kürd tarihçisi Muhammed Zeki Emin beg ve  hemde İngiliz general ve  kürdolog  Sir Mark Sykes, bu aşiretin 1906 yılı itibari ile 700 aileden oluştuğunu ve  göçebe hayat yaşadıklarını, ancak daha sonraları bir kısmının yerleşik hayata geçtiklerini  yazarlar.

Sunni olup, Kurmanci lehçesi ile konuşurlar.

Xalecan Aşiretinin Türkiyedeki Köyleri şunlardır:Qur’uné, Eledizké, Mala Êliké,Xanıké, Tavo, Çirdoi, Meşkoka Pıçuk, Meşkoka Mezın, Sınnara, Kaynun,Demıra, Tı Edes,Bektaşi, Gırbelle,Héşeri, Xırabreş, Cumıke,Tıl’ecke, Emmo Erban,Errade, Cırnıké, Duhel,Duruké,Hıddade,Zed,Ebuquter,Tehkoka Mezın,Tehkoka Pıçuk,Mustafa Milik,Heyto,Medékermıraşa,Tıl Zéerin, Tolık,Dahşık,Şefellori,Karakulak, Kulduman,Melleşok, Xerabkurdt,Golliye, Kor Uso,Kuça Gura, Şéxani,Heci Mıhemed,Kerriké,MezreDıbırka, Dığe,Hımran,Şemıka, Xırbé Belek,Çıza Vıza, O’da,Mehéna, Çiplax,Taxım, Boğazı Mezın, Boğazı Pıçuk, Mesta Jér, Mesta jor, Dikke,Delle,Ferhoke,Çel Bıra Çeltük,Beşik.

Xalecan Aşiretinin Büyük Kabileleri,

1-Amerakan: Muş Bölgesinden geldikleri ve geçmişteki liderleri Abdiyé Mıhé’dır.

Köyleri:Tıl ack,Dığé, çeltük, yengiko,Gırbel,Cumık,Xarabreş,Ammoarban,Duhel,Oda,

2-Temerekan : Mala Musa  bu ailedendir. Eskiden tüm  Xalecan aşiretinin ağası bu aile idi, Bölgeye Erzurum’un Hınıs kazasından gelmişlerdir. Evdılname ve Rezzık  köylerinde ikamet ederler. Milli aşiretinin reisi İbrahim paşa bu ailedenAhmedi Musa isimli önemli bir şahsı öldürtmüştür. Mala Musa’dan önce Xalecilerin lideri aslen Arap Cuburi aşiretine mensup Sarohan (Mala Hallac) ailesi idi.

Temereka Köyleri Şunlardır: Derka İsmail Ağa, Rezzık,Kara Kulak, Hıddedi, Zedi, Evdilimam,Dukuk(Xalecan) , Mede, Mustafa  Milik,Ebu Katar, Kefertut,İbrahimiye.

3-Hasenekan:Muş yöresindeki Hasenan aşiretinden gelmedirler,Liderleri Héşeri Köyünde oturmaktadır. Bu aileye mensup Mala Davo önemli bir ailedir.  Ayrıca siyaset’te de önemli kişilerle temsil edilmiştir.

Hasenekan Köyleri: Héşeri, Mellesok,Xırbé Belek , Xırbé Belek 2, Şeffelor,Tırnişir,Mehéna,Duhel 1

4-Derbasi (Heci Derbas) : Aşiretin ilk lideri Ağrının Tutak ilçesinden gelen Heci Dırbas’tır. Heci Dırbasın , Hasan, Hemed(Muhammed) ve Hüseyin isminde 3 oğlu vardır. Dırbasilerden İbrahimé Kado 1911 yılında Yüzbaşı rütbesi almıştır. Kado’nun dedesi Hasan mer’a kavgası nedeni ile Araplar tarafından öldürüldüğü anlatılmaktadır.

Derbasi Köyleri:Bektaşi, Sınnara,Cirdo’i, Meşkoka pıçuk,Ali Dızık, Kur’unCı’oşi, Meşkoka Mezın.

Aynı kökten oldukları varsayılan Xalecan ve Kikak aşiretleri 1920’li yıllara kadar çadırlarda yaşamaktaydı. Genellikle hayvancılıkla uğraşırlardı.  O dönemlerde  yetiştirdikleri hayvansal ürünleri Deyrézzor tücarlarına satarlardı.

Cins at yetiştirilmesi konusunda rakipsizdirler. Cidrani, Seglavi,Besri, Hemdani Uskan ve cibarak atları oldukça meşhurdu. Bu atlar hakkında  halk arasında muhtelif hikayeler anlatılırdı.

Kaynak: Altan Tan (Turabidinden Berriyey)

               Mark Sykes (The Kurdish Tribes Of The Ottoman Empire)

                  Muhammed Emin Zeki Beg (Kurd ve Kurdistan Tarihi

Derleme Memedé Kazım

www.semskiasireti.com

Araştırmalarımız sürüyor,ilave ve düzeltmeler yapılacaktır.

Yorumlar