GORAN VEYA KÖRAN AŞİRETİ

Major Soane Kürdistana Yolculuk isimli eserinde,teorilerin incelemesinden n elde edilen  bilgiye göre, Goran aşiretinin göçebe olmayan ve yerleşik biçimde yaşayanların Gorani lehçesi ile  Göçebe olarak yaşayanların ise Kurmanci lehçesini konuştuklarını  yazar.

Muhammed Zeki Emin beg'e göre bu aşiret bulunduğu bölgenin en büyük aşiretidir. Altı büyük kolu vardır.Bunlar Gewhere,Nirici, Kâlxani, Bêbiyani, Kalazinciri ve Rezo 'dur. Öte yandan bu aşiretin Merkezi Goran olduğu gibi, Kândola'nında Goran aşiretinden bir gurup olduğu sanılıyor ve Şerefbeyani, Bacalan, ve Zuhab'ın  kuzeyinbdeki Sancabi aşiretlerine komşudur.1930 yılı verilerine göre 5000 aileden oluşur.Göçebe ve yarı göçebe halde Mahideş ve Harun Nişi Xan bölgelerinde de yaşarlar. (Kaynak:M.E.Z.Beg-1931)

Şerefnameye göre;Cengizhan zamanında Erdelan Bölgesinin Hakimi Baba Erdalan Diyarbakır'a glip Goran aşireti içinde yaşayarak Goranların yüksek değerinin farkına varmıştır.Aslında Erdelanlar'da Goran aşiretinin  Memoyi kısmnındandır.

Ziya Gökalp’e (*) göre Köranlar, Mılan aşiretinin yedi asil aşiretinden biridir. Şerefname’ye ve Dr. Fritiz’e göre Köranların aslı Kelhur grubundan olan Goran aşiretine dayanır. Bu aşiret Babil devleti zamanından beri bölgemiz de yaşamaktadır. Hatta Şerefname bu aşiretten Ruham adında birinden bahseder. Ve bunların soyu Keyo’nun oğlu Goderz’e dayanır demektedir. Şerefname Buhtunasırın (Nabukodonsor) bu aşirete mensup olduğunu söylemektedir. Fakat Ziya Gökalp Köranların Kelhur olan Goranlarla bir alakasının olduğunu kabul etmemektedir. Goranların Bitlis aşiretleri arasında yer alması ve günümüzde bu adla birçok vilayete dağılması, bu aşiretin köklü ve geniş bir aşiret olduğunun işaretidir. Nitekim Şerefname, Goran grubuna mensup aşiretleri sayarken Küranları da müstakil bir aşiret olarak bu grupta saymaktadır. Dolayısıyla Köranların Goran grubunda yer aldıkları tezi doğrudur. Nitekim Rusyalı Minorsky, Goranların hâkimiyeti altındaki kaleleri sayarken Kur ( Kürtçede Derin anlamına gelir )  diye bir kaleden de bahseder. Küran; Kürlü, Kür Kalesi’nden olanlar anlamına gelir ki Köran aşiretinin bu kale mensubu oldukları bu nedenle kendilerine Küran ismi verildiği ortaya çıkar.Günümüzde bu ad Köran olarak kullanılmaktadır. Fakat aşiretin asıl ismi Kuran’dır. (kâtip kelimesinde geçen K ile okunmalıdır.) Kuranlar tarihte üç bölgede beylik kurmuşlardır. Pelingan, Mahideyşt (Kirmanşah) Deriteng (Zohab).Günümüzde Urfa merkez Viranşehir, Bitlis, Siirt, Azerbaycan, İran Irak gibi birçok ülkeye dağılmış vaziyettedirler.

            Pelingan Küranları     

Pelingan Kuranları arasında tanınan dört meşhur bey bulunur. Bunlardan ilki Gaybullah Bey’dir. Kendisi dindar, merhametli, ibadeti seven birisi olarak tanınır. Divdiz, Dizman, Kür, Mur, Kelane, Nişur, Meravidimen kalelerini kapsayan bölgede beylik yapmıştır. Yaşama tarihi Şah İsmail Safavi dönemidir.

Gaybullah ölünce yerine oğlu Muhammet Bey beyliğe geçti. Şah Tahmasb kendisine İrsi Kalesi’ni verdi. O da babası gibi dindar, iyiliksever bir insandı. Pelingan’da birçok dini medrese yaptı. Şah Tahmasb’ın kız kardeşi ile evlendi. Böylece bölgedeki şerefi daha da yükseldi. Ölünce yerinde dört erkek evlat kaldı: Mir Süleyman, Sultan Muzaffer, Mir İskender, Cimşit Bey. Babasının ölümünden sonra beyliğe İskender Bey geçti. Gerek Şah Tahmasb gerekse Şah İsmail döneminde İrsi Kalesi’ni ve çevresini idare etmeye devam etti. Kendisine Pelingan kaleleri de tekrar verildi. 20 yıl kadar reislik yaptı. Sonra vefat etti. İskender’in vefatından sonra Şah İsmail’in Dinver Kalesi komutanı Solak Hüseyin Tekeli Pelingan’a saldırdı. Ve ele geçirdi.  Bunun Üzerine İskender Bey’in kardeşi Sultan Muzaffer, Osmanlı komutanı Şemsi Paşa’nın oğlu Şehrizor beylerbeyi Mahmut Paşa’ya sığındı. Şah İsmail’in

ölümünden sonra İran karıştı. Hemedan Valisi Veli Han, Tekeli Solak Hüseyin’e hücum ederek ortadan kaldırdı. Bu durumu fırsat bilen Şehrizor beylerbeyi Mahmut Paşa, Pelingan’ı muhasara altına aldı. Zapt ederek Osmanlı topraklarına kattı. 

Deritenk Küranları    

            Hilvan veya Hulvan olarak bilinen Cibal (dağlık)  bölgede yer alan bu kaledeki Küranların ilk beyi Sohrab Bey’dir. Çok kahraman ve yiğit bir bey idi. Emri altında Bave, Baske, Elani, Kale’i Zincir, Zıvanser, Durman, Zermaniki kaleleri bulunmakta idi. Sohrab Bey vefat edince yerine oğlu Ömer Bey geçti. Ömer Bey içkici, ayyaş kan dökücü zalim biri olarak tanınırdı. Fakat beylik görevine gelince tövbe edip dindarlar kervanına katıldı. Kanuni Süleyman’ın Bağdat’ı fethi sırasında Kanuni’ye biat ederek ona katıldı. Kanuni de kendisine İrsi Kalesi’nin idaresini verdi. Vefat edince yerine oğlu Kubad Bey reisliğe geçti. Dinver’den Bağdat’a kadar geniş bir alanda reisliğine devam etti. 1597’den sonra bu beylik tamamen dağıldı. Şanlıurfa Köranları bu gruptandır.

Kurden.hewramane. 1876 orig. Xylografie + Lexikon-Artikel Gûran (Goran) Eşiret


ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ

Gorani Kadı Sait

Halep'te yaşayan meşhur Goran ailesine mensuptur. Bu ailenin dedesi ve Behram'ın torunu Muhammed, Hicri 7. yüzyılda Halep'e gelerek, orada oturdu.Faziledi, bilgin ve ozan olan Sadi, H.983 (M.1575) yılında Halep'te öldü. Aşağıdaki beyitler, sevgilisine yazmış olduğu şiirinden alınmıştır.

Sirle başkalanm öven kişiden daha hayırlı dostum

Kitabı yazan ve okuyanlardan en güzel dostum

Eğer dostum beni öldürmek için uzaklaşmayı kast ederse

Ben ruhumla onu istiyorum, şeriatımız kabul etse de etmese de

Sonra kendi sevgihsinin diliyle kendisine şöyle cevap veriyor.

Ben sevginin hükmü ile mutlu oldum ey tatlı kişi

Eğer sevgili bk şey alırsa ona ulaş

Ben sevgilimin vasıtası ile bk şey istemiyorum

Her an ona ulaşmayı istiyorum

2-Sait (Gorani Sait)

Kürdi adıyla meşhur Gorani Ebubekir'in torunu, Mahmut'un da oğludur. Gorani Sait, Mekke'de oturdu. Burada tanınmış salihler arasında yer aldı. H.872(M. 1468) yılında Medine'yi Münever'de öldü . (Devi Lami: C:l)

3-Sakine

Bedir Muhammed'in kızı. Bedir Muhammed Cemal Yusuf un oğlu, GoraniKürt Hıdır'ın torunlarından olan Fatıme'nin kızkardeşi ve Hasan'ın da annesidir.Bilgin bir insan olan Sakine, Hicri 9. yy yaşadı. (Devul Lami)

4-Ebubekir (Esseyit Ebubekir)

Tasnif ile tanınan Kürdi Gorani el-Hüseyni Esseyit HidayetüUah'ın oğludur.Dini mertebesi yüksek olan bir insandı. Evliya sayılan Ebubekir, H.1014(M. 1605) yılında vefat etti. Ebubekir yazılı bir çok eser bıraktı. (Dairetü'l Maa¬rif)Eserlerinden bazılan şunlardır:1 -Şerhu'l Muhanrer fil Fikhi, 3 Cilt2-Riyadü'l Hulut3-Siracü'l Tarik

5-Ebubekir el-Gorani

Gorani Mustafa'nın oğludur. Halep'te doğdu. H.1227 (M. 18 12) yılında HalepKadısı oldu. H.1238 (M.1822) yıhnda Nakip olan Gorani, H.1241 (M.1825)yılında vefat etti. Ortalama bir şair olan Gorani'nin çok sayıda kasideleri vardır.

6-Ebu Suud

Ebu Suud şair, edip Gorani adıyla tanınmış Halepli Muhamet'in oğludur.H.1056 (M. 1646) yılında öldüğü bilinen Ebu Suud'un biyografisi hakkında fazlabir bilgiye sahip değiliz.Yumuşak ahlaklı ve güçlü bir düşünceye sahip olan şair, babası gibi çok iyişiirler yazdı. Bunlardan bir tanesi şöyledir:Evet maksadımız olan o dostun huyu hep eleştiridirOnu terk etmek günah değildir, kavuşmak da zulüm değildirSevginin bataklığmda kaç, halimden ibret alSevginin en hafiü zordur

GORAN AŞİRETİ İLE İGİLİ BİR VİDEO

Yorumlar