MAHMUDİYE BEYLERİ

Mahmudiye Beyleri
Şerefname’ye göre Azerbaycan’ın Aşut ve Hoşap nahiyeleri/kaleleri Karakoyunlular döneminde aşiretiyle birlikte buraya yerleştirilen bir şeyhin (Şeyh Mahmut) adıyla Mahmudiye diye bilinmiştir. Aşiretin adı da Şerefname’de “Mahmudiyan aşireti” olarak kayddedilmekte ve bu bölgeye Şam’dan veya “Ömeriye Ceziresi”nden geldiği veya getirildiği söylenmektedir. Bu aşiretin önderi Şeyh Mahmut, Karakoyunlu Kara Yusuf tarafından yerleştirildiği bu bölgenin emiri yapılmıştır. (“Mahmudi”, Van’ın Özalp ilçesinin eski adıdır).
Akkoyunlular zamanında Hakkari ve Şenbu toprakları da bu beyliğe dahil edilmiştir. Sonraki bir dönemde Merağa’ya bağlı Selduz nahiyesi, Muş’a bağlı Bargiri Sancağı ve Maku Sancağı da Mahmudiye beylerine verilmiştir. Safeviler, Mahmudiye Beyliği’ni bu yörede Mahmudiyan aşiretiyle rekabet halindeki “Dınbıli aşireti”ne vermişlerdir. Pekçok diğerleri gibi Safevi-Osmanlı çatışmasının başlangıcında Safeviler’le tavır alan Mahmudiye beyleri, Çaldıran sonrasında genelde görüldüğü gibi taraf değişir, “Kızılbaşlar”a karşı Osmanlı sınırlarını savunma siyasetine bağlanırlar.
Bölgedeki beyliklerin siyasi tavırlarında tayin edici faktör milliyet ya da inanç değil, daima kendi çıkarları olmuştur. Bu çıkarlar gerektirdiğinde milliyetin de, inancın da değişildiğine sık rastlanmaktadır. Bu tavırlarlar bölgede kim güçlüyse ondan yana olmak eğilimi ve yöredeki diğer lokal güçlerle/beyliklerle rekabet tarafından belirlenmektedir. Selçuklular, Moğollar, Timuriler, Kara ve Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar döneminde tanık olduğumuz tavırlarda hep bu aynı faktörler belirleyici olmuştur. Şerefname dikkatle incelenirse bu olgu oldukça netçe görülür.
Şerefname, Mahmudiye beylerinin orijini konusunda iki rivayet aktarır. Bunlardan birine göre onlar “Mervani Hükümeti sultanlarının” soyundandırlar. Diğerine göre ise “Cezire beylerinin amcaoğullarıdır”. Şeref Han, “Mahmudiyan aşireti”nin başlangıçta “Yezidi dini”nden olduğunu, ama Sultan Süleyman zamanında “Yezidiliği” bırakıp “Ehl-i Sünnet mezhebi”ne geçtiğini kayddetmektedir.

ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ

1-Emire Bey

Mir Xan (Mir Han) Bey'in oğlu olan Emire Bey, Mahmudiye İmareti'nin vahşiydi. Kanuni'nin kendisine kızması üzerine İran'a iltica etti. Tebriz'in fethi sırasında Sultan Süleyman'a teslim oldu. Beklediği geleceğinden kendisini kurtaramadı.

2-Hamidi (El Emir Hamidi)

Mahmudi ailesinden Hoşap ve Aşut hakimi Emir Hasan'ın oğludur. Babası¬nın dönemindeki ünlü komutanlar arasında yer aldı. Babası, Hakkarili Izzeddin119Şir Bey taraflndan öldürülünce, imaretinin yönetimini eline aldı. Bir süre buimarette hükümdarlık yaptı.

3-Hasan (Emir Hasan)

Şeyh Mahmut'un oğlu ve Mahmudiye'nin emiriydi. Akkoyunlular zamanında imaretinin sınırlann genişletti. Hakkari'deki Elpak Kalesi'ni işgal etd. Burada çı¬kan savaşta kale komutanı olan Izzeddin Şir'e galip geldi. Ancak daha sonra çı¬kan savaşta, Bitlis ordusunun yardımıyla Izzeddin Şir, Çimi Mir Ahmet bölge¬sinde Emir Hasan'ı yenerek, onu öldürdü

4-Hasan Bey

Mahmudi emirlerinden İvaz Bey'in oğludur.Emire Bey'den sonra Mahmudiye emiri olunca, Tahmasp'ın himayesine girdi.Mahmudi kabilesinin inancını düzeltmek ve görüşlerini değiştirmek için çok ça¬ba sarf etti. Yezidilerin bazı geleneklerini ortadan kaldırdı. Sultan ile birlikteAzerbaycan'a gitti. Buna karşılık Hoşap Kalesi kendisine verildi.Cesur ve akılıl olan Hasan Bey, Osmanlıların tüm seferlerine katıldı, isken¬der Paşa ile birlikte Hoy'a gitti. Dümbeli aşiretinin reisi Hacı Bey'i öldürdü. Buyüzden Sultan 3. Murat'ın tevecühünü kazanarak 50 yıl boyynca hükümdarlıkyaptı. H.993 (M. 1585) yılında yapılan Tebriz saldırısı sırasında Sâdabat'ta şehit oldu.

5-Hüseyin Kulu Bey

Hoşap hakimi Mahmudi Emir İvaz Bey'in oğludur. Babasının ölümündensonra Osmanlı emirlerinin grubuna katıldı. Karciyan Livası'na emir tayin edildi.Bu emirlikten azl edilince Diyarbakır'a gitti. Ölünceye kadar burada yaşadı

6-Hamzet Bey

Bu emir ise, Mahmudi emirlerinden İvaz Bey'inoğludur. Kardeşi Şah Ali Bey'den sonra Şah Tahmasp tarafından Mahmudiemirliğine atandı. Kızılbaş Veli Pir'inin öldürülmesinden dolayı İran Devleti'ncetutuklandı. Birkaç yıl hapiste kaldıktan sonra af edildi. Daha sonra Hoy'da öldürüldü.

7-Han Muhammed

Emirhan oğlu Şemseddin'in oğludur. Şah Tahmasp tarafından Mahmudiyeimaretinin hükümdarlığına atandı. Ancak, Van hakimi Şah Ali tarafından tutuk-140lanarak hapse atıldı. Kısa bir süre sonra Akçaka Kalesi'ne kaçtı. İmaretini yeni¬den kurdu. Dünbeli Hacı Bey'den Aşut Kalesi'ni aldı. Osmanlı Devled'nin hima¬yesine girdi. Sultan Süleyman tarafindan kendisine Akçakale imaretinin fermanıverildi ve maaşa bağlandı. Han Muhammed ile Osmanlı Devled arasındaki ilişkiler samimi ve sevgiye dayanıyordu. Ölünceye kadar Osmanlı Devleti'ne hizmet yaptı.

8-Mahmut (El Şeyh Mahmut)

El Mahmudiye Emirliği'nin kurucusudur. Cezire İbni Ömer (Cizre)'den (Di¬ğer rivayetlere göre Şam'dan) aşiretiyle birlikte Azerbaycan'a göç etti. Azerbay¬can'da Akkoyunlu Yusuf Bey kendisine Aşut Kalesi'ni vererek. Kara Yusuf'unhizmetine girmesini sağladı. Daha sonra Hoşab Kalesi'ni de emirliğine dahil ede¬rek, müstakil bir Kürt emirliğini kurdu.

9-Mustafa Bey (El Emir Mustafa Bey)

Kürt Mahmudiye aşiretinin emirlerindendir. Bu gün Azerbaycan sınırları ara¬sında bulunan Mako Kalesi'ni Şah Abbas'ın saldınlanndan komyarak, burayı yi¬ğitçe savundu. H.1013 (M.1604) yılında vefat edene kadar kaleyi teslim etmedi.

Yorumlar