NOT: BU FOTOĞRAF KAWİS AĞA'YA AİT OLUP ORİJİNALDİR. (Bu fotoğraf'ın telif hakkı vardır. kesinlikle kopyalanması ve başka mecralarda paylaşılması yasaktır.)

KAWİS AXA

  

Bağdat Radyosunda parlayan ve ünü bütün kürdistana yayılan  bir sanatçıdır Kawis axa.

1889 yılında  İran'ın  Zozané Çarçela Bertiya dedikleri bir yerde dünyaya gelen ve  daha 10 yaşında iken babasını kaybeden Kawis axa, 13 yaşına kadar annesiyle beraber yaşamıştır. Gerçek ismi İdris Kakewis olan Kawis ağa'nın babasının ismi Ahmed Dedesinin ismi ise Cemilé Kuré Kanewi'dir. Annesinin adı Leylé (Leyla)dır. Annesi Iraklı olup Soran aşiretindendir. Babası  Herki Aşiretinin Malbiya ocağındandır. Ahmet isimli  oğlundan  başka adı tespit edilemeyen bir  oğlu daha  olduğu bilinmektedir.

Annesini  kaybedince şoka girip konuşma yeteneğini büyük ölçüde kaybetmiştir. Hatta hiç konuşamazken annesinin cenazesinde dengbej Fatma'ın annesine ağıtlar yakarak kılam söylemesi onu çok etkilemiştir. 13 yaşındayken Annesinin vefatından sonra Halasının Kocası  Ahmed Xané Herkinin yanına gidip orada çobanlık yapmıştır.Annesinin yakın arkadaşı olan dengbej Fatma onu himayesine alarak hem korumuş ve hemde kılamlarını ona öğretmiş.

Kawis ağa 1915 yılına kadar burada yaşamış ve Dengbej Fatma  sayesinde  klamlar öğrenmiş ve söylemiştir. Kekeme olmasına rağmen  olağan üstü  sesi  sayesinde  muhteşem klamları akıcı şekilde  okurmuş. Aynı yıl Dengbej Fatma ile Tahır Ağayé Herki Kawis Ağayı yanlarına  alarak Rewanduzda Hacı Newruz'a misafir olurlar. Amaç Kawis  Ağayı Irak Radrosuna  çıkarmaktır. Ancak devam eden  1.dünya savaşında Rewanduz'un 13 Mayıs  1916 yılında işgale uğraması nedeniyle buradan kaçarak Şaqlawa'ya  giderler. O dönem Osmanlı himayesinde olan Şaqlawada 1.Dünya savaşının bitimine  kadar kalırlar. Savaşın sona ermesi ile bir çok kimse topraklarına  döndüyse de  Kawis ağa buradan ayrılmayarak, Bey ve Ağaların divanlarında  klamlarını  okumaya devam etmiştir. Bir anda  namı bütün bölgeye yayılır ve  çok sevilen bir sanatçı olur. İdris Kakewis  olan  ismi halk arasında Kawis olarak telafuz edilmiş ve Kawis Ağa  olarak tanınmıştır.

Namı Bağdat radyosuna kadar ulaşan  Kawis 1930 yılında Radyoya müracaat ederek sanatçı olmak istediğini bildirir, ancak kekeme olduğu için radyo evi kendisini hiç dinlemeden oradan kovar, bunun üzerine kawis, Bağdat radyosunun hemen yakınıdaki bir kahvehaneye giderek Genç Xelil kılamını okur (Bu Kılam oldukça seri ve hızlı okunur) bunu duyan Radyo evi yetkilileri hemen kahvehaneye gelip Kawis Ağadan , özür dileyip onu Radyoya çıkarırve   bir miktar para ile   çok değerli bir kürk verirler. Çok kısa sürede ünü Irakın dışına taşarak ta Erivan Radyosu  ile iran Radyosu gibi kürtçe yayın yapan bölgelere kadar yayıldı.  Klamlarını  kuzey kürtçesi şivesi ile söylerken  normal konuşmalarını ise herki şivesi ile yapardı. 

Tam  bir Şex Mahmudé Berzenci ve Şikaki aşiretinin Evdoyi kolundan olan Ünlü Sımko Ağa hayranı idi. Şeyh Mahmud  onu sık sık  yanına  çağırır ve  ondan  klamlar dinlerdi.  Şeyh Mahmudun  İngilizlerle giriştiği savaşta gösterdiği cesaret ve kahramanlığını öven aynı zamanda  bazı kürt aşiretlerinin  Şehy Mahmud'a  ihanet etmelerini anlatan "De loy loy"  klamını meclis ve divanlarda  okumaya başlar,  bunu duyan  Şeyh Mahmud  Kawis'i yanına  çağırıp Kendisine Beyaz  bir arap atı, Danbezar marka  bir tüfek ve  mermi taşıyıcı bel kemeri hediye eder.

Sımkoyé Şikaki için defalarca İrana gidip kendisini ziyaret etmiş ve  "Were Lawiko Heyran" kılamını sımko için besteleyip okumuştur. Bir gün Smko Iraka gelerek Mir Kadir Beye misafir olur. Bunu duyan Kawis Ağa Şaqlawadan Mir Kadir Bey'in  köyüne  giderek Sımko Ağayı ziyaret eder ve Sımko Ağa ona  bir çok hediyeler verir.

Kawis ağa burada  klam  okuyup popüler olmasına  oldu ama  günden  güne  kendisini bitiren  bir hastalığın  pençesine düşmüştü. Yine Soran bölgesinde  klam  okurken hastalığının  ilerlemesi ve hatta yatağa düşmesi üzerine  oğlu Ahmet onu Şaqlawa'ya  götürmek istemiş ancak Kawis Ağa  bunu kabul etmemiştir. Hastalığın pençesinden  kurtulamayan Kawis Ağa 1936 yılının Şubat ayının  bir Çarşamba  günü 47 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Mezarı Kuzey Irakta bulunan  Heresima (Herşema) Köyündedir. Başka bir rivayete göre de  aşık olduğu bir kadının yakınları tarafından öldürülmüştür.
Çemé çetelé, Deloy loy, Genç Xelil, Lawiko, Heré Dilberé, Xelito, Lo lo Peyayo,Dotmam ve Hay Delal Delal gibi klamlarla  ünlenen  Kawis  ağa, Tarihi olaylaraı anlatan kılamların derlemesinide yapmıştır. Bunlardan  en  önemlisi Geç Xelil  klamıdır.  Toplamda 32 klam derlemesi olduğu söylenmektedir. Radyodan  okuduğu klamlardan yeterince  para kazanamadığı için zaman zaman oğlu Ahmet ile beraber,  Eşarp, pantolon  ceket , İran Kumaşı ve mendil gibi eşyalar satarak çerçilikde yapmıştır.

Kawis ağanın ne yazık ki arşivi  bağdatta  çıkan bir yangında tamamen yok olmuştur. Ancak 32 parçadan oluşan ve bağdat radyosunda bulunan albümünden başka bir eseri yoktur günümüzde. 

Derleme Memedé Kazım
semskiasireti@gmail.com

UYARI: Bu sitedeki bütün materyallerin her hakkı saklıdır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz ve kopyalamak suretiyle elektronik ortamda kullanılamaz ve kitaplaştırılamaz.

Not:Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir. Yazılan yorumlardan www.semskiasireti.com hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz...