Kilis Sancağına ait mufassal tahrir defterlerinde konar-göçerler nüfusun en kalabalık kesimini oluşturmaktadır. Konar-göçerlerin kendilerine mahsus hayat tarzları olmasının yanında, nüfusları, yayıldıkları yerler ve sahip oldukları maddi varlıklar Osmanlı sosyal ve ekonomik yapısının aydınlatılması bakımından önem taşımaktadır.

Araştırmamızda teme olarak üç tapu tahrir defterini kullandık. Bu defterlerden ilki Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde 181 numarada kayıtlıdır ve 1536 tarihini taşımaktadır. Defter aynı zamanda sancağın da ilk mufassal defteridir. İkinci defter yine aynı yerde, 506 numaralı ve 1570 tarihine aittir. En son defter 1590 tarih ve 171 numara ile Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivinde bulunmaktadır. 

Konar-Göçerlerin İdareleri

İnsan toplulukları bir arada yaşamanın gereği olarak çeşitli kurallar geliştirmişler ve bu kurallara uymayı da toplum yaşamının en temel öğesi olarak kabul etmişlerdir. Konar-göçerler Osmanlı toplumunun diğer halk kesimlerinden farklı bir yaşam sürdürmekteydiler. Bu nedenle idari yapılanmaları da farklılık arz etmekteydi. Her ne kadar şehir hayatının girift

sosyal ilişkileri kadar olmasa da kendilerine mahsus yazılı olmayan kuralları tatbik etmekteydiler.

 Konar-göçerler yapı itibariyle üç gruba ayrılmaktaydı;

1-    Münferit ve müstakil olarak bir boydan oluşanlar,

2-    Bir boydan ayrılarak zamanla sayıları dörtten on altıya veyahut daha      fazla olan ve genellikle re15ierinin adıyla anılan oymaklar grubu,

3-    Federasyon şeklinde yapılanmış olanlar.(1)

 Kilis ve civarında yaşayan konar-göçerler federasyon tarzında sevk ve idare edilmekteydi. Bu tarz yönetim anlayışı sadece Kilis Sancağındaki konar göçerler için değil, Halep Türkmenleri, Şam Türkmenleri ve Diyarbakır Türkmenleri gibi Boz Ulus topluluğuna dahil gruplarda da uygulanmıştır.

Osmanlı Devletinin Konar-göçerleri federasyon tarzında idaresi öncelikle malı sebeplerle olmuştur. Osmanlı döneminde Oğuz 15imleri taşıyan bazı küçük oba ve oymaklar yeni bir düzenlemeye tabi tutulmuşlar, Eski-il, Yeni-il, Halep-Türkmenleri,(2) Şam-Türkmenleri, mu- Yörük ve Dulkadirli bu düzenlemeler neticesinde oluşturulmuştur. Örneğin; Avşar Oymakları

24 Oğuz boyu arasında sayıldığı halde Halep Türkmenleri adı altında ayrı bir idari yapı içerisinde yer alabilmekteydi.

Bir başka neden ise; çok çeşitli boylardan gelme küçük oba, cemaat ve oymakların kışlama mekanlarının yukarda bahsi geçen yerler olmasının da bir diğer etken olduğu, Halep ve civarının bazı Türkmen grupların kışlama yerleri olmasından dolayı bu adı almış olduğu düşünülebilir.(3)

Kilis Sancağındaki konar-göçerler defterlerde "ekrad" olarak adlandırılmaktadır. Sancağın Kanunnamesi'nde (4) "Ekrad Taifesi"  (5)  'için; "Ve Ekrdd ta i/es i kıl ev ile kadimi kışlak ve yurtları olan Nalıiye-i Com etra/mda Halep ve Maraş Eyaletlerinde va ki olan yaylaklara kıl ev ile konar göçer yörük makulesi olduklarından ... " şeklindeki ifade konar-göçerlerin bir yıl içer15indeki faaliyetlerini ve yaşam tarzlarını göstermektedir.

İncelemiş olduğumuz üç Tapu Tahrir defterinde konar-göçerler hiyerarşik olarak üç temel guruba ayrılmaktalar. "Taife", "cemaat" ve "oymak" olarak ayrılan bu gruplardan hang15inin daha büyük olduğunun tespit edilmesi kolayca yapılacak bir tasnif neticesinde mümkün gözükmemektedir. Bu konuda yukarda sayılan grupların ayrı ayrı nüfusları bizlere yardımcı olacağı kanaatindeyiz.

Taife adı altında kaydı verilen nüfusun cemaat olarak verilenlere göre daha kalabalık olması nedeniyle taifenin cemaate göre bir üst birimi olduğu düşünülebilir. Taife diğer konar-göçer yapılar içer15indeki "aşirete" karşılık gelmektedir. Aşiret "el-Aşfre" Arapça kelimesinin dilimize aşiret olarak geçmiş şeklidir. (6)

Taifelerin bir alt birimi olarak da cemaatler kaydedilmişlerdir. Oymaklar ise yine kayıtlarında verilen hane sahiplerinin sayısı göz önüne alındığında cemaatlerden daha küçük oldukları anlaşılmaktadır.

Taifeyi sevk ve idare edecek beylerin tayini, cemaati teşkil eden grupların başındaki kethüdaların ve ğtiyarların seçilecek şahsı bey olarak kabul edeceklerini bildirmeleri durumunda hükümetin de onayı alınarak yapılırdı.

Rişvan gibi gruplarda daha özel bir prosedür olarak ( Rişvan grubu Kilis Sancağında kışlayan kalabalık konar-göçer gruplardandı) padişah tarafından 

verilen berata gerek görülmeden kethüda, ğtiyar ve söz sahiplerinin seçtiği kişiler boy beyi olurdu.

Cemaatin başında "kethüda" bulunurdu. Kethüdalar idari bakımdan bağlı oldukları boy beyi tarafından tayin edilirdi. Kethüdaların idaresine bulundukları cemaat üzerindeki sorumlulukları sadece idare etmekle sınırlı olmayıp, aynı zamanda vergi ile de ilgili sorumlulukları vardı. Kethüdalar cemaatin kanunen vermesi gereken vergileri has voyvodalanna vermeyi taahhüt ederlerdi ve kefalette bulunurlardı. Eğer idarede acz veya vergi toplamada ğmalleri olursa cemaat halkının şikayetleri ve has voyvodaların onayıyla görevden alınıp yerine başkası atanırdı.

Defterlerde taifelere göre tasnif yapılmıştır. Taifeye bağlı cemaatler, taifenin hemen altında sıralanmakta ve "Taife-i Ceyanlu tabi Com cemaat-ı zeyneddin Kethiida veled-i Yusuf tabi mezbur " örneğinde olduğu gibi, taifenin bağlı olduğu nahiye ve cemaatin bağlı olduğu taife sıralı olarak kaydedilmekteydi.(7) Eğer cemaatler birden fazla köyde kışlamaktaysa taifeye

bağlı cemaatler "der karye-i" şeklinde kışladıklaı'ı köylere göre ayrıca tasnif edilmekteydiler. Örneğin; Kılıçlı Taifesinden Feramus Kethüdaya bağlı olan cemaat Ekerce, Ayn-ı Kale ve Cinderas köylerinde kışlamaktaydı.(8)

Konar-göçerlerden oluşturulmuş pek çok idari teşkilat bakımından- kaza ve nahiye bulunmaktaydı. Aynı zamanda adli sorunların çözümü için de kadılar atanmıştı. Bu kadılar konar- göçerlerle beraber şehirden şehre göçmekteydiler.

XVI. Yüzyılın ortalarından itibaren Yeni- il ve Halep Türkmenleri de birer kaza teşkil ediyordu.

Kilis Sancağındaki Aşiretlerin Nüfusları ve Yayılma sahaları

 Kilis Sancağındaki konar-göçerler gene10larak Ekrad-ı İzzeddinlli olarak bilinmektedirler. Şeyh İzzeddin Beğ'in 1527-36?9 arasındaki dönemde Kilis'te sancakbeyliği yapması nedeniyle bu adı almış olabilirler. Mühimme defterindeki ifadelerden İzzeddinli taifesinin Bozulus Türkmenlerine bağlı Türk boylarından biri olduğu anlaşılmaktadır. (10)

 Şimdi bu taife aşiret ve boylara daha yakından bakalım.

Abanlu Taifesi

1570'de 146 hane ve 67 mücerredleri kaydedilmiştir. (11)

Abdaliye Taifesi

1536'da abadaliye taifesine mensup 50 hane ve 17 mücerred, 1570'de 112 hane 51 mücerred kaydı vardır.(12)

Acarlu Taifesi

1536'da 43 hane, 49 mücerred, 1570'de 505 hane ve 4116 mücerred kaydı vardır. (13)

Ali Kanlu Cemaati

1536'da 31 hane ve 25 mücerred, 1570'de 88 hane ve 15 mücerred 1590'da "Halil Beğ1i" olarak ta bilinmektedir. 92 neferi, 77 hanesi, 48 bennaki ve 4 tane de mücerredi vardı. (14)

Amiki Taifesi

1536'da 164 hane ve 61 mücerredi,1570'de 389 hane ve 219 mücerred, 1590'da 385 hane ve 197 mücerredleri deftere kaydedilmişti"Mehalu" adıyla ve Anıikiyye olarak da bilinirdi. Bu taifeye bağlı Mihrabi cemaatının kethüdalığını Hamid ve İsmail yapmaktaydı. Bunlara bağlı 52 hane bulunmaktaydı. Yine aynı cemaatın bir diğer kolu da Halil'in oğlu Yusuf idaresinde idi. Bunların da 35 hanesi mevcuttu. Alihanlu cemaati de aynı taifeye bağlıydı ve idaresi Kasım Kethüdaya bırakılmıştı. Bu cemaat de 30 haneli idi. Meraşi olarak bilinen bir diğer cemaati de 138 haneli idi. Kasablu cemaatinin 53 hanesi ve Aldıranlu cemaatinin de 77 hanesi mevcuttu. Toplam olarak taifenin 687 neferi, 385 hanesi, 266 bennakı ve 197 mücerredi vardı. (15)

Balasanlu Taifesi

1536'da 50 hane ve 34 mücerred, 1570'de 419 mücerred ve 174 hane kayıtlıydı.(16)

Barase Cemaati

1570'de 279 hane ve 186 mücerretleri bulunmaktaydı. Nefer sayıları 465, bennak sayıları 77 idi.(17)

Belubi' Taifesi

1570'de 70 hane, 35 mücerred, 105 nefer, 58 bennak sayısı vardı.(18)

Bubalanlu Taifesi

1536'da 30 hane, 13 mücerred, 1570'de 252 hane ve 152 mücerred, 404 nefer ve 174 bennak kayıtları vardı.(19)

Çakallu Taifesi

1536'da Çakallu taifesinin 28 hene ve 104 mücerredi, 1570'de 125 hanesi ve 60 mücerredi, 74 bennakı ve 185 neferi kayıtlıydı.(20)

Denabi' Taifesi

1536'da 3 hane ve 4 mücerred kayıtlıyken, 1570'te 226 hane ve 99 mücerred kaydı vardırNefer sayısı 325, bennak sayısı ise 184 idi.(21)

Derzubi' Cemaati

Sadece 1570 tahrğli mufassal tahrir defterinde kayıtlara alınmıştır. Buna göre 130 hane ve 59 mücened, 41 bennak ve 189 nefer kaydı vardl.(22)

Dubadi' Taifesi

1536' da bennak 50 mücerred 48 kişi, 1570' de nefer 51 , bennak 22, hane 36 mücered 12 kişi idi.(23)

Ber Seyhat Cemaati

1570'te 91 hane 24 mücerred, 115 nefer ve 79 bennak kayıtları vardı bu sayı 1590'da 168 hane ve 22 mücerred'e çıkmıştır.(24)

Eskanlu Taifesi

Bu taifenin 1536'da sadece 8 bennak 16 mücerred ve 35 nefer kaydı vardırY Ekrad-ı İzzeddinli taifesi adı altında geçmektedir. Şemseddin oğlu Hüseyin Kethüda cemaatin başı olarak zikredilmektedir. Malatya kazasının Habaş nahiyesi Cuvke mezraasında sakindider. 27 hane, 144 koyun, 12 bennak ve 18 mücerredi olan cemaat defter de 48 nefer olarak gösterilmiştir.26 506'nolu tahrir defterinde Taife-ı Ekrad-ı Eskanlu şeklinde geçmektedir. Burada da 

taifenin Malatya'ya bağlı, 35 nefer, 27 hane, 8 bennak ve 8 mücerredi bulunmaktaydı .(27)

Evran Yunuslu Taifesi

1570'te 68 hane, 105 nefer 30 bennak ve 37 mücerred kaydı bulunmaktaydı.(28)

Ezkanlu Taifesi

1570'de 123 hane, 70 mücerred, 193 nefer, 92 bennak kaydı bulunmaktaydı. 1570'de taifenin Malatya'ya bağlı, 35 nefer, 27 hane, 8 bennak ve 8 mücerredi bulunmaktaydı. 1590'da EkI'ad-ı İzzeddinli taifesi adı altında geçmektedir. Şemseddin oğlu Hüseyin Kethüda cemaatin başı olarak zikredilmektedir. Malatya kazasının Cubaş nahiyesi Cuvke mezraasında

sakindirler. 27 hane, 144 koyun, 12 bennak ve 18 mücerredi olan cemaat defter

de 48 nefer olarak gösterilmiştir.(29)

Gezanlu Taifesi

1570'te kaydı vardır. Buna göre; hane sayısı 4, mücerred 4 , bennak 4, nefer 8 kişi idi.(30)

Güc Beğlü Taifesi

1536'da 30 bennak, 58 mücerred, 1570'de 112 hane 78 mücerred, 191 nefer 96 bennak ve 1590'da 114 hane 52 mücerred kaydı bulunmaktaydı.(31)

Gürkanlu Taifesi

1536'da 63 bennak, 53 mücerred, 1570'te 112 hane, 78 mücerred, 690 nefer, 281 beımak kaydı vardı.(32)

Hacı Ömerli Cemaaati

1570'de 329 hane, 536 nefer, 245 bennak ve 207 mücerred kaydı vardır.(33)

Halidlü Taifesi

1536'da 66 bennak, 27 mücerred, 1570'de 156 hane, 234 nefer 99 bennak, 78 mücerred, 1590'da Ali kethüda idaresinde Kahta ve Gerger kazalarında 128 hane, 84 bennak, 66 mücerred, Şerif ve Nur Kemal idaresinde 15 hane, 12 bennak, 7 mücerred, Bireciğe bağlı Kara Curun ve Buldı köylerinde Ömer oğlu Gökçe Şeref'e bağlı 10 hane, 8 bennak, 7 mücerred, Salu köyünde 2 hane, 2 

bennak, 1 mücerred, Suruc'a bağlı Şehrek (Kızıl Kuyu) köyünde 3 hane, 1 bennak, toplam olarak bu tahrirde 241 nefer, 156 hane, 107 bennak, 81 mücerredleri bulunuyordu.(34)

Hasan Deyviyi Cemaati

1536'da  3 mücerred, 1570'te 25 hane, 6 mücerred, 13 bennak 31 nefer kaydı vardı(35)

Hasan Kethüda Cemaati

1536'da 28 bennak, 37 mücerred, 1578'de ise 4 bennak, 4 mücerred ve 21 nefer kaydı bulunll1aktaydı.(36)

Havledi Taifesi

1570'de 278 hane, 107 mücerred, 156 bennak, 390 nefer ve 1590'da 271 hane, 102 mücerred kayıtlıydı.(37)

Hazırsızlu Cemaati

1570'te 56 bennak, 59 mücerred, 97 nefer kayıtlıydı.(38)

Heştuanlu Taifesi

1536'da 34 bennak,35  mücerred, 1570'te 20 hane, 29 nefer 26 bennak ve 9 mücerred kaydı vardı. 1590' da cemaatin başında Mehmet oğlu Ali Kethüda bulunmaktaydı. 50 nefer, 31 hane, 12 bennak ve 18 mücerredi vardı.(39)

Kadılu Cemaati

1570'de 355 hane,141 mücerred, 496 nefer, 215 bennak kaydı bulunmaktaydı.(40)

Karaca Alilu Taifesi

1536'da 51 bennak, 36 mücerred, 1578'de 219 hane, 189 mücerred, 408 nefer, 98 bennak, 1590'da taifeye bağlı beş cemaat vardı. Bunlar; Davut'un oğlu Hasan Kethiida cemaati, 47 haneye sahipti. Musa'nın oğlu Ali ketlıüda cemaati ve Görikkalllu Cemaati 77 haneli oldukları belirtilmektedir. Yine bu cemaatin bir diğer kolu da Mehmet oğlu İskender kethüdalığında 30 haneli idi. Karaca ÖmerIii Cemaati Ebu Tahir oğlu Polat kethüdalığında 36 hane Haskalllu

Cemaati 21 hane olarak hesap edilmiştir. Kethüdası ise Hasu'nun oğlu Hıdır idi. 

Toplam olarak taifenin 395 neferi, 211 hanesi, 215 bennaki ve 59 mücerredi vardı.(41)

Kasım Kethüda Cemaati 1578'de 56 hane, 36 mücerred, 92 neferi 29 bennak bulunmaktaydı.(42)

Kavi Taifesi

1536'da 12 bennak, 15 mücerred, 1570' de 250 hane, 70 mücerred, 320 nefer, 174 bennak kayıtlıydı.1590'da Halil Beğ idaresinde Dilablı Cemaati 126 hane, 76 bennak, 33 mücerred Kahta'da yaylamaktaydı. Aynı cemaatin Sürgü'de II hane, 6 bennak, 3 mücerred, Koç H15arda II hane, II bennaki, Süleyman kethüde idaresinde 5 hane, 3 bennak, 2 müceredi, Ruha'da Alilu cemaatinin 2 hane, 1 bennak, 4 mücerredi, yine aynı kethüdaya bağlı 10 hane, 7 bennak, 1 mücerred, De1unlu cemaatinin Pirhan köyünde 30 hane, 18 bennak, 7 mücerred, H15n-ı mansur kazası Hatur köyünde Şıhlı Kethüdaya bağlı 27 hane, 22 bennak, 10 mücerred, Terteviş mezraasında 31 hane, 20 bennak, 7 mücerred,Toplam olarak taifenin 314 nefer, 253 hane, 174 bennak, 57 mücerred kaydı bulunmaktadır .(43)

Kılıçlu Taifesi

1536'da 64 bennak, 9 mücerred, 1570'te 157 hane, 79 mücerred, 236 nefer, 100 bennaki bulunmaktaydı. 1590'da Kılıçlu taifesinin 237 neferi, 157 hanesi,140 bennaki ve 44 mücerredi, başında Feramus adında kethüdası vardı.

Cemaatin Gündüzlüye bağlı Men/am köyünde 117 hanesi vardı. Ekerce köyünde 9, Ayn-ı Kale köyünde 9 hanesi, Cenas köyünde ise 22 hanesi vardı.(44)

Kırbaşlu Cemaati

1570' de Kırbaslu Cemaatinin 149 hane, 63 mücerred, 125 bennak, 212 Nefer kaydı bu1unmaktaydı.(45)

Köydi (Gözi) Taifesi

1536' da Gözi taifesinin 1 bennak 10 mücerredi kayıt altına alınmışken, 1570'te 325 hane, 141 mücerred, 466 nefer, 251 bennak kaydı bulunmaktadır.

1590'da taifenin; Besni'de Süleyman kethüda idaresinde Serince köyünde 27 hanei 16 bennak, 9 mücerredi, Kalacık köyünde 9 hane, 6 bennak, 7 mücerred, Sedir köyünde 6 hane, 3 bennak, 6 mücerred, Sayviran köyü yakınlarındaki Baycık köyünde 9 hane, 8 bennak, 5 mücerred, Hacı Halil köyünde 11 hane, 8 

bennak, 5 mücerred, Gerger kazası Taş-il nahiyesine bağlı Tepecik köyünde 27 hane, 23 bennak, 18 mücerred, Bahir köyünde 33 hane, 30 bennak, 18 mücerred, Tuhar! köyünde 50 hane, 44 bennak, 20 mücerred, Halbusa'it köyünde 16 hane, 18 bennak, ıo mücerred, Taş-il'de Kara Ulya köyünde 43 hane, 35 bennaki 17 mücerred, Malküs köyünde 21 hane, 15 bennak, 23 mücerred, Vilayet-i Şark'ta Ömer kethüda idaresinde 50 hane, 49 bennak, 30 müceITedleri vardı. Toplam olarak taifenin 1590'da 524 neferi, 325 hanesi, 275 bennaki, 175 mücenedi bulunuyordu.(46)

Kulaksızlu Taifesİ

1536'da 14 bennak, 23 mücerred, 1570'te 125 hane, 60 mücerred, 60 bennak, 175 nefer kayıtları vardır,(47)

1590' da Kulaksızlu taifesi beş ayrı cemaaat olarak temsil edilmekteydi. Bunlar; İmanlu Cemaati Halid' in Oğlu Murad'ın kethüdalığında, 39 hane bulunmaktaydı.Kasılu Cemaati, Hasan'ın oğlu Hüseyin' in kethüdalığında 43 hane vardı. Albacı Cemaati 18 haneli ve Kethüdaları ise Mğnet oğlu Seydi idi.

Mestanlu Cel1laati ara b oğlu Hasan kethüda başkanlığında, 21 hanelibir cemaat idi. Bu cemaatin diğer bir kolu da Hancık köyünde idi. Burada da 4 hanesi vardı.Toplam ol.arak taifenin i89 nefer sayısı, i25 hane sayısı,80 bennaki ve 42 müceITedi defterde kayıtlı görünmektedir,(48)

Mahmud Veled-i Cevlan Cemaatİ

1578'de 27 hane, 15 mücerred, 35 nefer ve 14 bennak kayıtları mevcuttur.(49)

Mansur Kanlu Cemaati

1570'de 146 hane, 98 mücerred, 244 nefer ve 142 bennakları bulunmaktaydı.(50)

Mestanlu Taifesİ

l570'de 200 hane, ıo5 mücerred, 305 nefer 97 bennak kaydı bulunmaktaydı (51)

Mennanlu Taifesi

1536'da 20 beımak II mücered, 1570'de 90 hane 47 mücerred, 137 nefer,42 bennak, 1590'da ise 90 hane ve 61 .ınücerredi kayıtlıydı. Cemaatin 33 de 

bennaki bulunmaktaydı. Kethüda Garib oğlu Şemo cemaatin idarecisiydi. Hangi köyde olduklarına dair bilgi yoktur. (52)

Musabeğlü Taifesi

Kilis İline bağlı Musabeğli kazası bu taifeden dolayı bu adı almıştır.1536'da 140 bennak, 33 mücered, 1570'de 573 hane, 213 mücerred, 282 bennak, 876 nefer kayıtları mevcuttur. 1590'da ise 574 hane ve 172 mücerredleri vardı.(53)

Nakibanlu Taifesi

1536'da 65 bennak, 73 mücerred, 1570'de 714 hane, 330 mücerred, 415 beımak 1044 nefer kaydı bulunmaktaydı.(54)

Nekciye Cemaati

1536'da 12 bennak, 8 mücerred, 1570'de 44 hane, 16 mücerred, 60 nefer 33 bennak kaydı vardı.(55)

Okeu İzzeddinH Taifesi

1536'da 47 bennak 10 mücerred, 1570'de 247 hane 104 mücerred, 127 bennak, 354 nefer, 1590'da 248 hane ve 90 mücerredi vardı. Taife ok yapımı uğraştıklarından dolayı bu 15mi almıştır. Okcu İzzeddinli taifesinin altı ayrı cemaatı defterde kayıtlı idi. Bunlar; Saikanlu Cemaati Şehriyar kethüda başkanlığında idare edilmekteydi 70 hanesi vardı. İbanlu Cenıaati, Abidin'in oğlu Halil'in kethüdalığında idi ve 24 hanesi vardı. Yerlübanlu Cenıaati, Tavil

Süleyman kethüda riyasetinde 54 hane, H/d/rbanlu Cenıaati, Hacu'nun oğlu Balban kethüdalığında 51 hane, İzkanlu Cenıaati de 43 hane, Amal Ketlıüda Cenıaati ise 6 haneli idi ve Beh15ni kazasına bağlı serice köyünde bulunmaktaydılar .(56)

Ömerlü Taifesi

1536'da 96 beımak 24 mücerredi 1570'te 39 hane 13 mücerred, 35 bennak 52 nefer kaydı vardır. 1590'da Ömerlü cemaatinin 28 hanesi Cum Nahiyesine bağlı Cebel.i Zikri köyünde kışlamaktaydı. 13 hanesi Karı Öyüğü ve Hacı Halil Mezraası 'nda, 6 hanesi de Yarur köyünde kışlamaktadır. Cemaatin toplam olarak 58 neferi, 39 hanesi, 50 bennaki ve 7 mücerredi vardı.(57) 

PiranIu ve BeşanIu

1536'da 1 bennak, 7 mücerred, 1570'de 59 hane, 32 mücerred, 91 nefer 48 bennak kayıdı vardır. Bugün Beşenli diye bilinen köyde oturmaktadırlar.

Musabeğli taifesine tabi olan taifenin iki kolu vardı bunlar;Mahmud Oğlu Hüseyin Cemaatı'nın 26 hanesi, 25 bennaki ve 16 mücenedi bulunmaktaydı.

Beşanlu Cemaati'nin 33 hanesi, 29 bennaki, 10 mücerredi vardı.Taifenin 91 neferi, 59 hanesi, 54 bennaki ve 26 mücerredi vardı. (58)

Reşi Taifesi

1536'da 528 mücered olarak kaydedilmişlerdir. 1570'de 73 hane, 52 mücerred,35 bennak, 152 nefer kayıtlıydı, 1590'da 1127 hane ve 466 mücerred kaydı vardır .(59)

Rişvan Taifesi

1536'da 316 bennak 225 mücerred, 1570'de 310 hane, 152 mücered, 186 bennak 462 nefer kaydı bulunmaktaydı.(60)

RumyanIu Taifesi

1570'de 208 hane, 93 mücerred, 92 bennak 301 nefr kaydı bulunmaktaydı.(61)

Saharlu Taifesi

1536'da 37 bennak, 22 mücerred, 1570'de 625 hane, 309 mücerred 408 bennak ve 934 nefer kaydı bulunmaktadır.(62)

Bugün aynı 15mi taşıyan Kilis Vilayetine bağlıdır.

Sammadi' Tafesi

1570'de 235 hane, 180 bennak, 86 mücerred, 312 nefer kaydı vardır.(63)

Sayaçli Taifesi

1536'da 65 bennak, 70 mücerred kayıtlıydı. 506 no'lu tahrir defterinde Ekrad-ı İzzeddin Beğ'e bağlı olarak gösterilmektedir. Bu taifeye bağlı olarak ta Şeyh Davut Oğlu Bekir'e tabi olarak 63 Nefer, 30 Hane ve 33 Mücerred vardı. 

hane ve 27 mücered ve Şeyh Abdullah' a tabi 38 hane ve 27 mücerred bulunmaktaydı. Bunlar hasılalarak yıllık 20000 akçe "mahsul-ı adet-i ağnam ve resm-i bad-i heva" ödemekteydiler. "Cürmi gaIiz" den muaf tutulmuşlardı.(65)

Sayyanlu Taifesi

1536'da 7 bennak, 3 mücerred, 1570' de 47 hane,45 mücerred 28 bennak; 92 nefer, 1590'da ise 47 hane ve 46 mücerred kaydı bulunmaktadır.(66)

Sevidlü Taifesi

1536'da 26 bennak, 26 mücerred, 1570'de 174 hane ve 39 mücerred,93 bennak 213 nefer kaydı, 1590'da ise 174 hane ve 75 mücerred kaydı bulunmaktaydı. Taifenin İbrahim oğlu Kasım Kethüdaya bağlı 119 Nefer, 94 Hane ve 25 Mücerredi, Araban'a bağlı Ardbel köyünde 3 Hane ve 3 Bennak'ı Mezraa-i Mir Seyyid Vakkas'ta 4 Hane ve 3 Bennak'ı ve Beh15niye bağlı BademIice Mezraasında 5 Hane,S Bennak ve 3 Mücerred'i vardı. Ayrıca Araban' a bağlı Luben Mezraasında 8 Hane, 8 Bennak ve i Mücerred vardı.

Harin Mezraasında, 5 Hane ve 5 Bennak Karaca Viran Mezraasında Süleyman Cemaaatı olarak 16 Hane, 12 Bennak ve 5 Mücerred, yine aynı cematın Ravandan'a bağlı MerIic Göl Mezraasında 10 hanesi, 6 bennak'ı ve 1 mücened'i Cemil oğu Ali Bekir'e bağlı olarak ta yine aynı mezraada kayıtlı 22 hane, 6 beımak ve 1 mücened bulunmaktaydı. Toplam olarak taifenin 1570' de 213 nefer'i, 174 hane'si, 93 bennak'i ve 39 mücened'i vardı.(67)

Seyfeddin Kethüda Cemaati

1570' de taifeler altında yazılmamıştır. 57 hane, 43 mücerred, 51 bennak ve 100 nefer kaydı vardır.(68)

Suluhanlu Taifesi

1536'da 8 bena, IL mücerred, 1570' de 219 hane, 176 mücerred, 90 bennak

395 nefer kaydı vardır .(69)

Süleymanlu Taifesi

1536'da 67 bennak 53 mücerred 1570'de 221 hane 163 mücerred, 123 bennak 384 nefer, 1590' da 221 hane ve 128 mücerred kaydı bulunmaktadır.(70)

Şekağı Taifesi

1536'da 246 bennak, 27 mücerred, 1570' de 35 hane 23 mücered, 24 bennak 56 nefer, 1590'da toplam 204 hane 77 nıücerredi vardı. Hasan veled-i Hasu Cemaati Meşğale köyünde kışlamaktaydı. Burada 10 hane, 10 bennak,2 mücerredi bulunuyordu. Cemaatin diğer bir kısmı da Ferlü köyünde idi,bunların da 30 hanesi, 21 bennaki, 6 mücerrredi vardı. Kefer Rum köyünde, 7 hane ve 7 bennak, Basruk mezraasında 7 hane,5 bennak,2 mücerred bulunmaktaydı.

Ağca Göcek köyünde, 22 hane, 22 bennak, 3 mücerred, Cedit köyünde,7 hane, 6 bennak,4 mücerred, İncirli Köyünde,ıı hane, 7 bennak, 2 mücerred vardı. Yine Haluli köyünde, 8 hane, 5 bennak, 2 mücerred, Karacak Köyünde, 7 hane, i bennak, 3 mücerred. Kasibe kazasına bağlı, Sarı Kil Mezraasında, 5 hane, 4 bennak, 5 mücerred, Saliban mezraasında 11 hane ve 4 mücerrred, Semaıı köyünde 14 hane ve 6 mücerred, Katali köyünde 18 hane ve 12 mücerred ve Hüseyin Oğlu Hıdır Kethüdaya bağlı Ravanda da oturan 44 hane ve 26 mücerredi vardı.(71)

Şeyh Davud, Osman ve Abdullah Oymakları

Şeyh Davud Oymağı 1570'te 30 hane, 33 mücerred, Şeyh Osman Oymağı 23 hane, 27 mücerred, Şeyh Abdullah Oymağının 38 hane, 27 mücerred ve 65 nefer kaydı bulunmaktadır.(72)Kilis'in bugün Şeyh Abdulah isimli bir mahallesi vardır.

Şeyh Said’an Taifesi

1536'da 52 bennak, 28 mücerred, 1570'de 163 hane, 62 mücerred, 74 bennak, 226 nefer, 1590'da Hıdır'ın oğlu Hıdır kethüdalığını yapmaktaydı. Bu cemaatin de 226 neferi, 163 hanesi, 79 bennaki ve 57 mücerredi bulunmaktaydı.(73)

 Şeyh Yusuflu (Eşki') Taifesi

1536'da 182 bennak, 5 mücerred, 1570'de 163 hane, 62 mücered, 203 bennak, 298 nefer, 1590' da 180 hane ve 47 mücerred kaydı vardır. Şeyh Yunuslu taifesi Aşeki olarak bilinmektedir. Cum Nahiyesine bağlı Cindires Köyünde sakin olan cemaatın i3 hanesi burada, 38 hanesi Yanluk, 22 hanesi Şeyh Abdurrahman, 8 hanesi Matmata, 5 hanesi Meşki, 12 hanesi Kefer Safra,24 hanesi Mağrata, 15 hane Kalyen,10 hane Nasıri, 16 hanesi Kabalu ve 5 hanesi de Kefer Muş köylerinde sakin idi.(74)

Eşkf Taifesi

1536'da 3 bennak ve 8 mücerredi vardır(75)

Şeyh Osman oğlu Kara'ya bağlı olarak da 50 Nefer, 23 Hane ve 27 Mücerred kayıtlıydı. Şeyh Abdullah'a bağlı olarak da 65 Nefer, 38 Hane ve 27 Mücerred vardı.(64)

1590'da Sayaçlı taifesine bağlı üç oymak geçmektedir. Bunlar; 30 hane ve 33 mücerredle Şeyh Davud oğlu Bekir, Kara oğlu Şeyh Osman'a bağlı 23 

Zobi Taifesi

l536'da "Basadi" taifesi ile birlikte yazılmışlardır. 37 bennak 22 mücerred kaydı vardır, l570'de 61 hane 28 mücerred, 50 bennak 89 nefer, l590'da 61 hane ve 28 mücerred kaydı vardır.(76)

Yakubi Taifesi

l536'da 10bennak 12 mücerred, l570'de 79 hane 36 mücerred, 51 bennak ve 115 nefer kaydı vardır.(77)

Zorkanlu Cemaati

l570'de 370 hane 153 mücerred, 21 bennak ve 523 nefer kaydı mevcuttur.(78)

Yavidi Taifesi

1536'da 7 bennak, 3 mücerred kaydı bulunmaktaydı.(79)

Mehad Kanlu Taifesi

1536'da 14 bennak ve II müceITedi vardı.(80)

Mersavı Taifesi

l536'da 25 hane ve 27 mücerred l590'da 20 hane ve 9 mücerredi vardı. Şahin ve Korkamaza tabi kısmında, iki ayrı yerleşim yerine ayrıldıkları görülmekte bunlardan, 14 hane ve 8 mücerredi Mahmudi mezraasında, 6 hanesi ve 1 mücerredi de eski seruc Köyünde oturmaktadır.(81)

Haneki Cemaati

l536'da 164 bennak ve 61 mücerredi vardır. 1590'da üç ayrı cemaat olarak tahrirde geçmektedir. Cemaatlerin başında İsmail'in oğlu Nasır' ın idaresi altında 97 nefer, 57 hane, 31 bennak ve 29 mücerred kayıtlıydı. Ahmed'in oğlu Nasır'ın ise 49 nefer, 29 hane, 18 bennak ve 10 mücerred vardı. Garib'in oğlu Şemo'nun idaresi altında 92 nefer 71 hane,3l bennak ve 18 mücerred bulunmaktaydı.(82)

Harslu Taifesi

l536'da 3 bennak ve 5 mücerredi vardı.(83) 

Basaklu Taifesi

1536'da 16 benanki ve 7 müceredi kayıtIıydı.s4

Şeranlu Cemaati

1536'da 7 bennaki ve 3 mücenedi vardır.S5

BiIaü Taifesi

1536'da 47 bennak 27 mücerredi vardı. 1590'da 81 hane ve 43 mücerred olarak hesap edilmiştir. Taifenin i3 hanesi Yaser Kethüdanın idaresinde,Davud'un oğlu Osman Kethüda ya bağlı olarak da 6 hane, Nagür oğlu Ubur kethüdanm idaresinde 10 hane, Zeyneddin oğlu Arap kethüdalığmda 6 hane, Hüseyin'in oğlu Yusuf kethüdalığında ise 9 hane, Bekir'in oğlu Nasır

kethüdaIığında 5 hane, Lavek oğlu Yusuf kethüdalığmda i3 hane, Han'm oğlu Ömer Kethüdanın idaresinde ise 20 hane vardl.(86)

Şadvı Taifesi

1536'da 120 bannak 51 müceITed, 1590'da 238 hane ve 49 mücerred kaydı vardır.(87)

Ramazanlu Taifesi

1536'da 43 bennaki 42 mücerredi, 1590'da 92 hanesi ve 72 mücerredi bulunmaktaydı Ramazanlu Taifesinin 38 hanesi ve Bekir'in oğlu Ali' nin Kethüdalığında idi. Cuma'nın oğlu Cuma kethüdalığında ise 40 hane vardı. Bu cemaat için "ma Halabu ve Amik ve Com" ibaresinden bu üç bölgede de dolaşmakta olduklarını anlamaktayız. Gani oğlu Horo'nın

kethüdalığında ise iO hane bulunmaktaydı. Toplam olarak taifenin 305 neferi, 92 hanesi, 9 i bennaki, 72 mücerredi vardı. Sakin oldukları herhangi bir köyadı yoktur.(88)

Uzun Yusuflu Taifesi

1536'da 57 bennak ve 44 müceITed kayıtIıydı.(89)

Rubadı Taifesi

1536'da 26 beımak ve 37 mücerred, 1590 'da 70 hane ve 38 mücerred kaydı bulunmaktaydı . (90)

Ludinf Taİfesi

1536'da 17 bennak ve 9 mücerredi vardı.(91)

Millilu Taifesİ

1536' da 40 bennaki ve 9 mücerredi kayıtlıydı.(92)

Bazeki Taifesi

1536'da 24 bennak ve 51 mücerred mevcutları bulunmaktaydı.(93)

Cayanlu Taifesi

1590'da Ceyanlu taifesinin toplam olarak 149 nefer, 110 hane,80 bennak ve 43 mücerredi defterde kayıtlıdır. İdaresi Şenu'nun oğlu Zeyneddin'e ait idi.

Cemaatin 13 hanesi Kara kuyu, 9 hanesi Yelban, 23 hanesi Düher köylerinde, 27 hane Şarkta, 15 hanesi Kuzine köyünde bulunmaktaydı.(94)

Hasan Celü Taifesi

1590'da Hasan Celü taifesinin 22 neferi, 16 hanesi,6 bennakı ve 4 mücerredi vardı.Com Nahiyesine tabidir.(95)

Dirkanlu Cemaati

Başında Semi'nin oğlu İbrahim vardı. Cemaatin 40 neferi, 28 hanesi, 3758 koyunu, 10 bennağı ve 14 mücerredi bu1unmaktaydı.(96)

Dışarıcı Taifesi

1590'da 35 hane ve 23 mücerred idi.(97)

Denhiri Taifesi

1590'da 36 hane ve 38 nefer kayıtları vardı.(98)

Ümmihanlu Taifesi

1590'da 303 hane ve 130 mücerred olarak yazılmışlardı.(99)

Ünyalu Taifesi

1590'da 228 hane ve 76 müceITedleri bulunmaktaydı.(100)

Börklü Sa10 Taifesi

1590'da 68 hane ve 17 müceITed kaydı vardır.(101)

Ke1anlu Cemaati

1590'da 4 hane ve 2 mücerredi bulunmaktaydı.(102)

Konar-Göçerlerin Toplam Nüfusları

l536'da 2698 hane ve 2206 mücerred olduğunu görmekteyiz. Barkan'ın metoduna göre hesaplarsak. (103)

1536 yılında 15696 kişi olarak buluruz. 1570' de toplam olarak konar-göçerler 11427 hane ve 9571 mücerred, nüfusları da 66706' ya yükselmiştir. 1590'da hane sayısı 6830, mücerred sayısı da 2730 olmuştur. Toplam kon ar-göçer nüfusu 36880 olmuştur.

Konar-göçerlerin nüfus artış oranları ise, 1570'te l536'ya göre %424.9873,

1536- 1590 arasındaki nüfus artış oranları ise %234.9643 olmuştur.

1570 ile 1590 arasındaki nüfus azalmaları %-180.8731 oranında olmuştur. Burada dikkatimizi çeken ı570 tarihli tahrir rakamlarının bir sonrakinin neredeyse iki katı kadar olmasıdır. Tahrirlerin üçünde verilen nüfus arasında neredeyse 1-4-2 katsayısı söz konusudur. Bu ani yükseliş ve daha sonrasındaki düşüşün nedenleri hakkında şunlar göz önünde bulundurulabilir;

Tahrirler ortalama olarak 15-20' şer yıllık aralarla yapıldığı göz önüne alınacak olursa, tahrirden tahrire yapılan sayımlar esnasında, hayat tarzları gereğince hareket halinde olan konar-göçerlerin sayım dışı kaldıkları düşünülebilir. Aynı zamanda konar-göçerlerin tahrir dışı kalmaları vergiden kurtulmaları anlamına geldiği için tahrir dışı kalmak onlar için daha cazip olacaktı.

Diğer bir ğtimal ise; bu dönemde özelIikle Halep gibi büyük şehirlerde varlığına rastladığımız veba türünden salgın hastalılara yakalanarak nüfuslarının 

önemli bir kısmını kaybetmiş olabilecekleridir. Her ne kadar konar-göçerlerin hayat tarzları itibariyle toplumun diğer katmanlarıyla kaynaşmamaya dikkat ettikleri düşünüise de, bu hususta aksine bir rivayete rastlanmamıştır.

Üzerinde durulması gereken bir diğer nokta da göçler nedeniyle nüfusta meydana gelebilecek azalmalardır. İnalcık, 17. yüzyıl içer15inde Doğu vilayetlerinden özellikle Halep ve Dulkadirli Türkmenlerinden Batı vilayetlerine doğru göç hareketi olduğunu söylemektedir. 16. Yüzyıl için böyle bir bilgi olmamasına rağmen göçün daha öncelerden başlamış olması mümkün olabilir. (104)

Konar-göçer nüfusun göçmüş olabileceği bir başka yer de 16. Yüzyılın sonlarına doğru Eyalet olan Rakka olabilir. Cevdet Türkay'ın yapmış olduğu araştırmaya göre; Kilis sancağına tabi bazı aşiretlerin zorunlu olarak Rakka'ya 15kana tabi tutulmuşlardır. Elimizdeki tahrir verilerine göre de insan nüfusundaki azalmayla beraber sahip oldukları koyun sayılarında da vardır.Eğer bir göç olmuş ise bunun konar-göçerlerin koyunlarını da alarak gitmiş oldukları şeklinde açıklanabilir.

Konar-Göçerlerin Üretimleri, vergileri ve Yaşam Tarzları Konar-göçerlerin ekonomiye kazandırılması Selçuklularda ve Osmanlılarda devletin öncelikli politikalarından idi.105 Üretimleri genelde hayvancılığa dayanmaktadır. Süt, yoğurt, tereyağı, deri ürünleri, kilim ve

dokuma ürettikleri ürünler arasında ilk sıralarda gelmektedir. Geçimlerini şehirlerde ve köylerdeki pazarlarda ürettiklerini satarak sağlıyorlardı. Konargöçerler muhtelif sanatlarla uğraşır, eşyalarını kendi deve ve atları ile nakleder ve temelde aşiret içer15inde kapalı ikt15adi hayat sürerlerdi.

Konar-göçerlerin çadırları da hayat tarzları ile uyum içer15indeydi. Yurt veya ev denen çadırlar kolayca kurulup kaldırılabilecek türdendi.(106)

Bazı konar-göçer grupları askeri seferlere sağlamış oldukları hizmetlerden dolayı bazı vergi muafiyetlerinden faydalanırdı. Savaşlarda ok yapımı ve bunun askerlere ulaştırılması da vergi muafiyetlerini icap ettirmekteydi. (107) Kilis ve civarındaki konar-göçerlerin büyük kısmı "Okçu İzzeddinlü Taifesi" olarak biliniyor olması bunların da ok yapıp sefer zamanlarında orduya taşımakla yükümlü olduklarını göstermektedir.

Konar-göçerler, çobanlık ve hayvancılıkla uğraşmalarına rağmen kışlak ve yaylaklardaki otlaklarda ve köylerde iptidai de o15a tarım yapmaktaydılar. Koyun, keçi, deve, at ve katır yetiştiriyorlar, devletin bunlara ihtiyacı durumunda temin ediyorlardı. Özellikle Yeni- il ve 

Halep Türkmenleri  koyunculukta meşhur idiler. İstanbul'un et ihtiyacının bir kısmı da

Türkmenlerden temin edilmekteydi. Ordunun seferler esnasında nakliye Vasıtası (l08) olarak ihtiyaç duyduğu at, katır, deve v.S. gibi araçlar da yine Türkmenlerin değişik boyları tarafından karşılanırdı.(109)

Kilis sancağı mufassal tahrir defterlerinde yer alan konar- göçer taifesi "İzzeddinli Taifesi" veya ''Ekrad-ı İzzeddinli" taifesi Valide Sultan haslarına dahildi.(110) Sancakta padişah haslarına tabi olan, "Hassa-i hümayun" konar göçerlerinin yanında, "sancak hassı" olan cemaatlerden de sancak bey i hassı için vergi alınmaktaydı. (111)

Konar-göçerler kanunnamelerde geçen ifadelere göre, başlıca "resm-i ağnam" adıyla koyun ve keçi vergisi ödemekteydi. Koyun ve keçilerin yavruları tamamen sürüye katılabilecek duruma geldikten sonra oğlağı ve kuzusuyla sayılarak her iki baş için bir akçe vergi alınmaktaydı.(1I2)

Kilis Sancağında kayıtlı olan konar-göçerlerin sahip oldukları koyun sayıları toplam olarak, 1536'da 583.221, l570'te 537.522 ve l590'da 367.711 adet olarak kaydedilmiştir. Bu rakamlara göre konar-göçerlerden 1536'da 291.610,5 akçe, 1570'te 268.761 akçe, 1590'da 180.385,5 akçe vergi alınmıştır.

Sancakta kışlayan "Hassa yörükler"den ziraatle uğraşanlar çift vergilerini ve mahsul vergilerini tımarlı sipahiye vermek zorundaydılar. Geri kalan vergilerini ise Türkmen eminieri padişah hassı için toplamaktaydllar.(1I3)

Konar-göçerler "otlak ve yatak" vergisi olarak yılda bir defa Mart ayında, miktarı üç yüz koyun olarak kabul edilen her bir sürüden birer koyun ödemekteydiler.114 Sancakta kışlamayıp, gelip geçen yörüklerden bu adla veya  

selamlık adıyla sancak subaşılarının ve tımar sahiplerinin koyun ve kuzu 15temeleri ise kanunlarla yasaklanmıştı. (115)

Mart ayında konar-göçerlerin ödediği bir diğer vergi ise "resm-i duhan" adıyla bilinen ve her haneden on ikişer akçe olarak alınan vergiydi.(116)

Konar-göçerlerin "cürm ü cinayet" vergileri sancak bey i tarafından alınmaktaydı. (117)

SONUÇ

Konar- göçerler yaşam tarzları itibariyle yerleşik durumda olan şehirli ve köylü nüfusa göre daha farklı hukukı ve malf uygulamalarla karşı karşıya bulunmaktaydı. Her zaman kayıt altına alınamamaları devletin onlara karşı tavırlarında en belirleyici etken oldu.

16. yüzyıldaki resmi devlet görevlilerinin temel gayesi konar-göçerleri yerleşik hale getirerek 15kana açmayı planladıkları boş arazileri şenlendirmek ve konar-göçerlerin kural tanımayan yaşam tarzlarının kontrol altına alınması idi.

16. yüzyıl içer15inde yaklaşık olarak elli beş yıllık süreçte incelediğimiz Kilis Sancağı dahilinde kışlayan konar-göçerler, zaman içer15inde tamamen yerleşik hale geçmiş veya taifeler halinde başka eyaletlere yerleştirilmişlerdir.

KAYNAKÇA

1- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri, İstanbul 1992.

2- Ali Rıza (yalgın), Cenupda Türkmen Oymakları, Ankara 1933, ks.ll.

3- Atalay, B., "Türkçemizde men, man Eki", Türk Dil Kurumu 1940.

4- Barkan, Ö.L., "Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi,"

Türkiyat Mecmuası, X, 1953

5- Cevdet TQrkay, Cevdet Türkay, Başbakanlık Arşiv Belgelerine Göre

Osmanlı Imparatorluğu'nda Oymak-Aşiret ve Cemaatler, Tercüman

Kaynak Eserler Diz15i, 15tanbul 1979.

6- Cook, M.A., Populatin Pressure in Rural Anatolia 1450-1600, 10ndon 1972.

7- Demirtaş (Sümer), Faruk, "BoZlilus Hakkında," A.üDTeF. Derg15i, VII/I

(1949).

9-Demirtaş (Sümer), Faruk "XVI. Aşırda Suriye ve Irakta Yaşay~n Türk

Aşiretlerine Umumi Bir Bakış", Ikt15at Fakültesi Mecmuası, 15tanbul

1949-50.

10-Erder, Leila, "The Measurement of Preindustrial Populatin Changes: The

Ottoman Empire from the 15th to the 17th Century," Middle Eastem

Studies, XI (1975).

11-Sümer, Faruk, XVI. Asırda A1}adolu, Suriye ve Irak'da yaşayl!-n Türk

aşiretlerine Umumi bir bakış, Ikt15at Fakültesi Mecmuası, XI 15tanbul

1952.

12-Sümer, Faruk, "Kayı", İA,Cilt VI.

13-Hallaçoğlu, Yusuf, "Aşiret", TDVİA, ciltI

14-Hallaçoğlu, yusuf, "Osmanlı Belgelerine Göre Türk-Etrak, Kürd- Ekrad

    Kelimeleri Uzerine Bir Değerlendirme," Belleten cilt:LX/227-229,TTK

   Ankara 1997.

15-İnalcık, Halil, "Arab Camel Drivers in Western Anatolia in the Fifteenth

  -Century" ,Revue d' H15toire Maghrebine, 1983.

16-İnalcık, Halil, "The Yörüks: Their Origins, Expansion and Economic

   Role," Oriental Carpet and Textile Studies I, Edt .. Pinner-W. Denny),

  10ndon 1986.

17-Kafesoğlu, İbrahim, "Türkmen Adı", 1ean Deny Armağanı, Ankara, 1958.

 18-  Konyalı, İ., Hakkı.,Abideleri ve Kitabeleri ile Kilis Tarihi, İstanbul 1968.

 19- Kunt,. Metin, Sancak~~n Eyalete,1550-1650 Arasınl!a Osmanlı Ümerası

   ve IL Idaresi, Boğaziçi Universitesi Yayınları, No:154, 15tanbul 1978

20- Lindner, R.P., Nomands and Ottomans in Medieval AnatoUa,      B10mingtoon, 1983

21-Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretlerin İskanı, İstanbul, 1987

22- Şahin, İlhan, Osmanlı İmparatorluğu 'nda Konar-göçer Aşiretlerin Hukuki Nizamları," Türk Kültürü, XX, (Mart 1982), Sayı 227.

23-Woods, 1.E., The Akkoyunlu: Clan, Confederation, Empire, Mineapol15

and Chicago, 1976.
--------------

(1) Cengiz. Orlıonlu. Osmanlı İ11lparatorlıığll1lda Aşiretlerin İskanL İstanbul 1 987. 5.13-4

(2) TKGMA .. TTD .. No:37'de kayıtı, 74 yapraklı 1596 yılına ait defterde Halep civarındaki

bütün konar-göçerleri kapsamakta ve "yörügan-ı Halcp Defteri" olarak dırılmıştır. Beydili, Bayad, Beylüklü. Harbendelü. inaIIli, Gündüzlü Avşarı. Köpeklü Avşarı. Peçenek Türkmen Boyları (Oruk) Halep Türkmenleri arasında yer almaktaydı. Bkz. Defter 1-74 sayıları ve Konyalı. i.. H .. Kilis Tarihi. 8.124-131 i

(3) İlhan. Şahin. "Osmanlı İmparatorluğU'nda Konar-göçer Aşiretlerin Hukuki Nizamları,"

Türk Kültürü. XX. (Mart 19f2), Sayı 227, s.285, HaliL, İnalcık, "The Yörüks: Their Origins.

(4) Expansion and Economic Role:'Orelıla! Carpet and Textile Studies [,10ndon 1986. s.4 7-48.

5 Ekrad tabiri konar-göçerleri tanımlamak için Osmanlı resmi yazışmalarında

kullanılıyordu. Cevdet Türkay'a göre defterlerde geçen "Ekriid oymak ve aşiretleri yine konar göçer Türk soyundan gelen lerdir". Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ı'e Cemaatler.s.l- 17 .Hallaçoğlu 'na göre ise"Ekrild kelimesinin konar-göçer veya yörükle eş anlamda kullanıldığı. bilhassa, Osmanlı belgelerinde Türk. Kürd ve Ekriid kelimelerinin etnik bil' anlam ifade etmediği açıkça ortaya çıkmaktadır" Yusuf Hallaçoğlu. "Osmanlı Belgelerine Göre TÜl'k-Etrak. Kürd- Ekrild Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme:' Belleteıı cilt:LX/227-229,TTK Ankara 1997, s 139-146

 (6) Cevdet Türkay, Başbakanlık Arşiv' Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu' da Oymak- Aşiret ve Cemaatler, Tercüman Kaynak Eserler Dizisi. İstanbul 1979. s. ı7. Yusuf. Hallaçoğlu. "Aşiret". TDIİA, cilt:l. s.9

(7) TKGMA. TTD. No: 17 ı.5.90

 (8)TKGMA. TTD .. No: 171, 5.92

 (9) BOA .. TTD .. No: i 8 I. s.51. ı536 tarihli ımıfassal tahrir defterinde Sancakbeyi olarak adı geçmekte olmasına rağmen hangi tarihe kadar bu görevde kaldığını tespit edemedik. en azından  9 yıl görevde kaldığını kaynaklara dayanarak söyleyebiliriz. bkz.Kunt M... Sancaktan Eyalete,s.128

 (10) Konar-göçerler hakkında bkz. B.Atalay. "Türkçemizde men. man Eki". Türk Dil Kurumu 1940. İbrahim.Kafesoğlu. "Türkmen Adı". 1eaıı DeııyAmwğalı1. Ankara, 1958.5.128. Lindner. R.P .. NO1llands and OUomaı15 iıı Medieva! Aııa10!ia. B1omingtoon. 1983, Haliı.inalcık. "Arab Camel Drivers in Western Anatolia in the Fifteenth Century". Revne d'historie maghrebine 1983.5.263.270

(11) BOA" TTD.. No:506, 5.266-68

(12) BOA .. TTD., No:181. s.183, No:506, 5.268-70

(13) BOA .. TTD" No: 181. s.207. No:506. 5.298-311. " Türkmen taifesidir'.Cevdet Türkay, Oymak- Aşiret ve Cemaatler.s i76 

(14)  BOA .. TTD ..No: 181. s.1 56, No:506. 5.292-93. TKGMA., TTD., No: 171. s.1 21. Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ve Celııaatler.s.49

(15) BOA .. TTD ..No:l81. 5.132-36. No:506. s.207- 14, TKGMA., No:17l. s.1 

(I6)BOA .. TTD .. No:l81. s.193. No:506. S.317-27

(17) BOA .. TTD.. No:506. 5.392-97 '

(18) BGA., TTD .. No:506, S.285-87

(19) BGA., TTD., No: i81,8.175, No:506. s1 11-! 7

(20) BGA. TTD., No: ı8 ı,s.91-97, No:506, s.415.! 6

(21) BGA .. TTD .. No:!81. s.!4!. No:506, 5.271-76

(22) BGA .. TTD .. No:506. 8.506. s.398-99

(23) BGA., TTD .. No:! 81. s.! 37-40, No:506. s.260-63

(24) BGA .. TTD., No:506, s.293-95, TKGMA ..TTD .. No: 171. s.144

(25) BGA .. TTD., No:506, s.409-412

(26)BGA .. TTD .. NG:506, s 153-! 54

(27)  BA. TD. Nr:506. 5.153-154

(28)  BGA .. TTD .. No:506. 5.276-77

(29)  BGA., TTD., No:506. 5.409-12. TKGMA .. TTD .. No: 171, 5.159

(30)  BGA .. TTD .. No:506. 5.278

(31) BGA .. TTD .. No181. s.105-8, No:506. 5.165-67. TKGMA .. No:17L. s.159

(32)  BGA .. TTD., No: 18ı. s.203. No:506. 5.357-67

(33) BGA., TTD., No:506, 5.387-92

(34)BOA., TTD. No: i 8 i. S.ı 24--27. No:506, s.197-200. TKGMATTD., No: ı71. s. 149

(35) BOA.. TTD .. No:506. s.255

(36) BOA.. TTD., No: i 8 ı, s.No:506. s.420

(37) BOA., TTD .. No:506. s.155-65, TKGMA ..TTD., No:171, s.156

(38)BOA .. TTD .. No:506. s.373-75

(39)BOA., TTD.No: 181.5.128-9. No:506. s.200-7, TKGMA .. TTD., No:17I, 5.159 Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ve Cemaatler.s. 91

(40) BOA .. TTD .. No:506, s.381-86

(41) BOA., TTD., No:151, 5.150-51, No:50G, s.234-39, TKGMA .. TTD., No:l71, s.l 15

(42) BOA. TTD .. No:50G, 5.419-20

(43) BOA., TTD .. No:15l, s.143. No:50G. s.214-15, TKGMA .. n'D .. No: 171, s.IGI

(44) BOA .. TTD .. No: 15I, s.1 58, No:50G, s.244-47, TKGMA .. TD., No: 171, s.IOO

"Türkmen,Ekrad ve Yörük olarak geçmektedir. Kılıçlu Boyunoğlu aşiretlerinden olan Kılıçlu Ahsendere mevkiinde 15kan olunmuşken Ekrad-ı Kilis içer15İnde yazılmış ve mücedddeden Rakkaya İskanları emr' olunmuştur" Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ı'e Cemaatler.s.515-G

(45) BOA .. TTD .. No:50G. s.412-14

(46)EGA .. TTD., No: i8 ı. s.102-4, No:506, s. 154-9. TKA., TTD .. No: 17 i. s. 154

(47) EGA .. TTD .. No:181' s.154-55, No:506. 5242-44. Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ve       Cemaatler.s. 543. "Türkmen ve Yörüktür."

(48) TKGMA .. TTD .. No:17I. s.120

(49) EGA .. TTD .. No:506. 5.4 ı9

(50) BGA .. TTD .. No:506. 5.375-78. Mal1suro,~/u Ceıııaıııi olamk da geçer.Yörüktür. Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ve Cemaatler,s.577

(51) BGA .. TTD.. No:506. s.280-85

52 BOA., TTD., No: 18 I. s.166, No:506, s.253-55. TKGMA .•TTD., No: 171, s.105

53 BOA., n-D., No:18 i. s 144-48. No:506, 5.220-29, TKGMA., TTD., No: 171.5.122

'cl BOA .. TTD. No: 181. 5.195, No:506. 5.327-42

55 BOA .. lTD .. No:181. 5.184. No:506. 5.270-71

56 BOA., TTD .. No:15L. 5.149-50, No:506. 5.229-34. TKGMA., TTD .. No:I71. s.116

Bozulus Türkmenlerindendir. Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ı'e Cemaatler.5.95

(57) BOA, TTD, No: i8 I. s.108- ı i. No:506. s.252-53. TKGMA .. TTD .. No: 171. 5.104

(58) BOA .. TTD .. No:1 81,5.144. No:506, 5.218-20, TKGMA., TTD, No: 17l, 5.125

(59) BOA .. TTD .. No:] 8 ı. 5.112-15, No:506. 5.167-91, TKGMA., TTD., No: 171, s.32

(60)BOA .. TTD .. No: 18ı.5.221, No:506, s.368-73

(61) BOA., TTD., No:506, 5.378-8

(62) BOA .. TTD .. No: ı81. s.200. No:506. s.343-57

(63) BOA .. TTD .. No:506. 5.255-60

(64) BOA.TTD. No: 181,5.186 No:506, s. 148

(65) BOA., TTD., No:506, s.148- 153, TKGMA., TTD .. No: 171. S.163

(66), BOA .. TTD .. No: i8]. s.130, No:506. s.263-64. TKGMA .. TTD .. No: 171, s. i70

(67) BOA., TTD .. No:181. s.130, No:506. s. 148-53, TKGMA., TTD .. No:17], s.151

(71) BOA., TTD .. No:181. s.115-20 No:5065. 5.191-97, TKGMA .. TTD., No:171. s.123

"Rakkaya 15kiinında sakin olmuşlardır." Cevdet Türkay. Oymak- Aşiret ve Cemaatler,s.692

(72)BOA .. TTD. No:506. s. 148.53

(73)BOA .. TTD., No: i81, s.1 52-54, No:506. 5239-4 I. TKA .. TTD .. No: 17 ı. 5. ı18

(74)BOA .. TTD .. No: 181. 5.162. No:506, s.247.52. TKGMA .. TTD .. No: 171. s10I

(75)BOA.TTD .. No:181.s.ln .

(76) BOA., TTD .. No: i81, s.8 ı.No:506, 8.264-66. TKGMA., TTD .. No: 17 i. s.119

(77) BOA. TTD. No: 181. s.164, No:506, s.278-80

(78) BOA .. TTD .. No:506. s.400-5

(79) BOA ..TTD .. No:18, s.104

(80) BOA., TTD., No:181, S.115

(81) BOA. TTD., No:181. s.130-2, TKGMA., TTD., No: 171. S.l27

(82) BOA., TTD., No: 8 i. s.132- i36, TKGMA .. TTD .. No: 17 I.s.129

'(83)BOA.. TTD., No: i 81. s.137

(84) BOA .. TTD.: No: 15I. s.144

(85) BOA .. TTD, No:1S1. s.156

(86)BOA., TTD .. No: 15 i, s.I64, TKGMA., TTD .. No: 171, s.IOS

(87) BOA., TTD .. No:1SI' s.167-71' TKGMA., n'D., No: 171. 5.165

(88)BOA., TTD., No:l 81. s.174, TKGMA., lTD .. No: 171.s.l07

(89)BOA..TrD ..No: 15I. s.l77

(68)BOA.. TTD .. No:506. s.417-18

(69) BOA., TTD., No:506. s.405-9

(70) BOA, TTD., No: 181. s.l 21-4. No:506. s.287-92, TKGMA., TTD., No: 171. 5.175

(90) BOA .. TTD .. No:181. s 178. TKGMA., TTD .. No: 171. S.168

(91) BOA., TTD .. No: 18 I. s.179

(92) BOA., TTD., No:181, s.182

(93) BOA., TTD .. No:151, 5.188

(94) TKGMA .. TTD .. No: i 7 1.5.99

(95) TKGMA .. TTD., No: 171. s.105

(96) TKGMA ..TTD., No: 171. s. 143

(97) TKGMA., TTD .. No:171. 5.166

(98)TKGMA .. TTD .. No: i 71.5.167

(99)TKGMA .. TTD., No: i71, s.172

(100)TKGMA., TTD .. No:171, s.175

(101) TKGMA .. TTD .. No: 171. S.179

(102) TKGMA .. TTD .. No: 171. s.180

(103) Ömer Lütfi Barkan,"Tarihi Demografi Araştırıııaları ve Osmanlı Tarihi:Tiirkiyat

Mecmııası, X. 1953. diğer nüfus tahmin metotları için bkz. Faruk Sünıer. "Kayı". İA .Cilt Vi..

s.461, M.A., Cook. PopııIatili Prcssııre in RumI Anatalhı 1450-1600. Leila Erder,"Tlıe

Measurement of Preiııdustrial Populatin Changes: The Ottonıan Enıpire li'onı the 1 5'" 10 the 17.th Century," Middle Eastem Stııdies, Xi (1975). s.284-30 i.

(104) İnalcık, "The Yörüks", s. 46-47

(105) İnalcık, "The Yörüks", s.39-40

(106) Ali Rıza (yalgın), Cenupda Türkmen Oymakları, Ankara 1933, ks.ll. s.57-58

(107) İnalcık, "The Yörüks", s.54

(108) Nakliye vasıtaları arasında ilk akla geleni deve idi. Büyük oaran konar-göçerler tarafından yetiştirilen develerin ğtiyaca binaen fiyatları artmaktaydı. 13 muharrem 980 tarihh

mühimme kaydında "bu tarihte Hicaz'da ziyade kıtlık olmuş, buraların halkına buğday ulaştırmak için halktan deve kiralanması ve kiralarının da 4 lira olaması kararlaştırmıştır."MD. No:21, hük.56

(109) Orhonlu,C., Aşiretlerin İskanı ,s.19-21

(110) Faruk Sümer, XVi. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak'da yaşayan yaşayan Türk aşiretlerine Umumi bir bakış, İkt15at Fakültesi Mecmuası, XL İstanbul 1952 s.512, Orhonlu, Aşiretlerin İskanı ,s.17

(111) BOA., TTD., No:506,s.4-l2

(112) Ve resm-i ağnam, koyun ve keçi kuzulayub tamam süriye yaradıktan sonra oğlağıyle

ve kuzusiyle add olunub her iki re'se bir akçe alll1a... "BOA, TTD., No;506, s.4-12, bkz. Aynı

kanunname Ahmet Akgündüz, Osmanlı Kanll1lnameleri, 7.Cilt ,s.593

(113) Ve hassa yörüklerden dahi zira' at ve luraset edenler etdükleri resm-i çiftlerin ve

hasıllam! sahib-i arza verdülderinden ma 'ada rüsumlann Türkman eminieri hassa-i hümavun için zabt ederler ... "BOA., TTD., No:506, s.4-12, bkz. Akgündüz, s.593 "

(114) Ve resm-i otlak ve yatak, liva-i mezburede kışlayub kalan Türkman taifesinden yılda

bir Mart aYll1da her bir sürüden birer koyun almur ki, aded-i süri üç yüz koyun ola, artuk ve

eksiik o15a. bu minval üZ,ere hesab olunub alıııa ... "BOA., TTD., No:506, s.4-12, bkz. Akgündüz, 7. Ci lt s.594

 (115) Ve gelüp geçen yörük taifesinden otlak ve yatak hakkı deyü veya selamlık deyü sancak

subaşıları ve erbab-ı tlmar koyunların ve kuzuların taleb edüb almayalar. Bil cümle mezkurların

alı-gelen kanunları üzere olub mukayyed olunan kanunlarından ziyade tecavüz olunub nesne

alınmaya ...."BOA., TTD., No:506, sA-12, bkz. Akgündüz, 7.CiIt,s.594

(116) Ve resm-i duhan liva-i mezburede kışlayub kalan Türkman tai1esinden yılda bir Mart ayında resm-i duhan deyü her haneden on ikişer akçe alınu-ğelmiş; haliya dahi ziyade alınmayub heman haneden haneye her senede on ikişer akçe resm-i duhan alına .... "BOA., TTD., No.506, s.4-12, bkz. Akgündüz, 7. CiIt, s.594

(117). Ve Ekrad tai1esinin cürm ü cinayetleri beğlerine müte'allık olub ... "BOA., TTD., No:506, s.4-12

 Kaynak Bilgi:( Metin Akiş-TAHRİR DEFTERLERİNE GÖRE 16. YÜZYıLDA KİLİs  SANCAGINDAKİ AşİRETLERİN İDARELERİ, NÜFUSLARı VE YAŞAM TARZLARı

Derleme:memedé kazım
www.semskiasireti.com

Yorumlar